Τά γεγονότα τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου

   

Μετά τόν 5ο αἰώνα πού διαμορφώνεται ἡ ἑορτή τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου, ἄρχισαν νά ἐκφωνοῦν­ται διάφοροι λόγοι τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας στήν ἑορτή αὐτή. Οἱ κυριότεροι Πατέρες πού ἔχουν λόγους στήν Κοίμηση τῆς Θεοτόκου καί διασώζουν πολλά στοιχεῖα ἀπό τά γεγονότα τῆς Κοιμήσεως εἶναι: ὁ ἅγιος Μόδεστος, Πατριάρχης Ἱεροσολύμων (631-634), ὁ ἅγιος Ἀνδρέας, Ἀρχιε­πίσκοπος Κρήτης (660-740), ὁ Ἰωάν­νης Θεσσαλονίκης (7ος αἰώνας), ὁ ἅγιος Γερμανός Κωνσταν­τι­νουπόλεως (†733), ὁ ἅγιος Ἰωάν­νης ὁ Δαμασκηνός (†756), ὁ ἅγιος Θεόδωρος Στουδίτης (†826), ὁ μοναχός Θεόγνωστος (σύγχρονος τοῦ Θεοδώρου Στουδίτου), ὁ Ἰσίδωρος Θεσσαλονίκης (†1200), ὁ Νικηφόρος Χοῦμνος (†1270), ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς (1296-1359), ὁ Μανουήλ Παλαιολόγος (†1425), ὁ Γεώρ­γιος-Γεννάδιος Σχολάριος (15ος αἰώνας).
Στίς ὁμιλίες τῶν ἁγίων Πατέρων καί στά κείμενά τους γί­νε­ται λόγος γιά τήν θαυμαστή Κοίμηση τῆς Θεοτόκου, τήν μετάσταση τοῦ σώματός της στούς οὐρανούς, καθώς ἐπίσης καί πῶς δικαιολογεῖται θεολογικά ὅλη αὐτή ἡ παράδοση.

Οἱ λόγοι αὐτοί τῶν Πατέρων καί τῶν συγγραφέων διασώζουν μιά βασική ἱεροσολυμιτική παράδοση, ὡς ὑποδομή, ἀλλά στόν καθένα ἀπό αὐτούς τονίζεται κάποιο ἰδιαίτερο σημεῖο, ἀνάλογα μέ τήν προτίμηση καί τήν ἐπιθυμία τῶν συν­τακτῶν τους.
Στήν συνέχεια θά παρατεθοῦν, κατ’ ἐπιλογήν, οἱ διδασκαλίες μερικῶν ἁγίων Πατέρων.

* * *

 Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης

Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ὁ μεγάλος αὐτός φιλοκαλικός διδάσκαλος, ἑρμήνευσε μέ ἰδιαίτερο πόθο τούς δύο Κανόνες τῆς ἑορτῆς τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου, πού συνετάγησαν, ὁ μέν πρῶτος ἀπό «τόν ἐμβριθῆ καί μεγαλοπρεπῆ Μελῳδόν καί τῶν Μελο­γράφων ἔξαρχον καί Ἱεράρχην Κο­σμᾶν», ὁ δέ δεύτερος ἀπό «τόν λαμπρότατον κατά τήν φρά­σιν καί πανηγυρικώτατον χαριτώνυμον καί θεοφιλῆ πρεσβύτερον Ἰωάν­νην (τόν Δαμασκηνόν) τόν ἐξοχώ­τατον ἐν τοῖς Μελωδοῖς». Μέσα στήν ἑρμηνεία αὐτῶν τῶν Κανόνων, ὁ ἅγιος Νικόδημος συγκέν­τρωσε τά κυριότερα χωρία τῶν Πατέρων πού ἐξύμνησαν τήν Κοίμηση τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου.

Μεταξύ αὐτῶν συγκαταλέγει καί τήν βασική πληροφορία πού διασώθηκε γιά τά γεγονότα τῆς ἐξοδίου ἀκολουθίας ἀπό τόν ἅγιο Διονύσιο τόν Ἀρεοπαγίτη. Τό κλασσικό αὐτό χωρίο, ὅπως εἴδαμε, ἔγινε ἀποδεκτό ἀπό πολλούς Πατέρες, ὅπως τόν ἅγιο Μάξιμο τόν Ὁμολογητή, τόν ἅγιο Ἀνδρέα Κρήτης, τόν ἅγιο Ἰωάν­νη τόν Δαμασκηνό, τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ καί ἀπό τόν ἅγιο Νικόδημο τόν Ἁγιορείτη.
Ἀναφερόμενος ὁ ἅγιος Νικόδημος στά ὅσα γράφει «ὁ κρυφιομύστης Διονύσιος» γιά τήν ἔκσταση πού ὑπέστη ὁ ἅγιος Ἱερόθεος, ὑμνολογών­τας τήν Θεοτόκο κατά τήν ἐξόδιο ἀκολουθία της, γράφει:

   

«Ὁ θεῖος Ἱερόθεος, ὁ Ἀθηνῶν Ἐπίσκοπος, ὁ τοῦ μεγάλου μέν Παύλου μαθητής, κλεινός δέ καθηγεμών καί διδάσκαλος τοῦ Ἱεροῦ Διονυσίου, ὕστερα ἀπό τούς Ἀποστόλους, ἐνίκα ὅλους τούς ἄλλους θεολήπτους Ἱεράρχας κατά τούς ὕμνους, καί τά θεομητροπρεπῇ ἐγκώμια τῆς Θεοτόκου∙ ἐπειδή τόσον θερμός ἐραστής ἦτον τῆς Παρθένου ὁ τρισμακάριος, ὥστε, ἀπό τό πῦρ τοῦ πρός αὐτήν θείου καί πρηστηρίου ἔρωτος καταφλεγόμενος, ὅλος ἦτον ἔκδημος κατά τόν νοῦν, ὅταν ἐγκωμίαζε τήν Παρθένον, ὅλος ἦτον ἔξω ἑαυτοῦ, μέ μίαν ὄχι στερητικήν, ἀλλ’ ὑπεροχικήν ἀγνωσίαν καί ἔκστασιν, καί ὅλος ἔπασχε τήν πρός τά ὑμνούμενα κοινωνίαν: ἤτοι κατά τά νοήματα, ὅπου περιεῖχον οἱ ὕμνοι καί τά ἐγκώμιά του, οὕτω καί αὐτός ἐσυγκοινώνει τῶν ὑψηλῶν ἐκείνων νοημάτων, οὐ μόνον μαθητευόμενος ταῦτα ἁπλῶς, καί διδασκόμενος κατά ψιλήν γνῶσιν, ἀλλά καί πάσχων μέ πάθος θεοφιλές τά θεομητροπρεπῆ ἐκεῖνα νοήματα, ὑπό τῆς ἐμπνεύσεως καί ἐνεργείας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος∙ ὅθεν καί ἐκρίνετο ἀπό ὅλους ἐκείνους, ὅπου καί τόν ἤκουον, καί τόν ἔβλεπον, καί τόν ἤξευρον πρότερον, καί δέν τόν ἤξευρον, ὅτι εἶναι τῇ ἀληθείᾳ θεόληπτος: ἤτοι πιασμένος ἀπό τήν χάριν καί ἐνέργειαν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος∙ λῆμμα γάρ ὀνομάζεται ἡ χάρις τοῦ Πνεύματος, ἡ λαμβάνουσα καί πιάνουσα τόν νοῦν καί τήν καρδίαν τῶν κεκαθαρμένων, μή ἀφίνουσα αὐτούς νά νοοῦν τά κατά φύσιν νοήματα, ἀλλά ἐξιστῶσα πάσης φυσικῆς ἐνεργείας, ἐμπνέει εἰς αὐτούς ἐκεῖνα τά νοήματα, ὅπου αὐτή θέλει καί βούλεται∙ ὅθεν καί ἀναγινώσκομεν "Τό λῆμμα, ὅ εἶδεν Ἀββακούμ ὁ Προφήτης" (Ἀβ. α΄. 1)∙ καί ἀλλαχοῦ εὑρίσκομεν "Λῆμμα ἐγένετο εἰς τόν δεῖνα Προφήτην"∙ ἀπό ὅλους, λέγω, τούς ἐκεῖ παρόν­τας Ἱεράρχας ἐκρίνετο ὁ μέγας Ἱερόθεος, ὅτι ἦτον θεόληπτος καί θεῖος ὑμνολόγος».
Ἀπό τήν περιγραφή αὐτή τοῦ ἁγίου Νικοδήμου πρέπει νά ὑπογραμμισθοῦν οἱ φράσεις ὅτι ὁ ἅγιος Ἱερόθεος ἦταν «θεό­ληπτος καί θεῖος ὑμνολόγος», ἦταν «θερμός ἐραστής τῆς Παρθένου» καί ὅτι δέν διδασκόταν μέ ψιλή γνώση τά ὑψηλά νοήματα τῶν ὕμνων, ἀλλά ἔπασχε «μέ πάθος θεοφιλές τά θεο­μητροπρεπῆ ἐκεῖνα νοήμα­τα, ὑπό τῆς ἐμπνεύσεως καί ἐνεργείας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος». Αὐτό δείχνει καί τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο προσεγγίζεται ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος, καί τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο μποροῦμε νά συμμετέχουμε στήν ἑορτή της.
Ἐπίσης, ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ἑρμηνεύον­τας τήν φράση τοῦ ἁγίου Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτου «ζωαρχικοῦ» σώματος τῆς Θεοτόκου κάνει σημαν­τικές παρατηρήσεις. Γράφει:

 

«Σημείωσαι, ὅτι ἡ λέξις Ζωαρχικόν κυρίως εἰς μόνον τόν Θεόν ἀποδίδοται, κατά τόν Ἀρεοπαγίτην Διονύσιον εἰπόν­τα∙ "Ὑπέρζωος καί ζωαρχική, πάσης ζωῆς ἐστίν αἰτία" (Κεφ. στ΄, περί θείων ὀνομάτων)∙ οὐδέ γάρ οἱ Ἄγγελοι ζωαρχικοί λέγον­ται, καθότι "Καί ἡ τῶν ἀθανάτων Ἀγγέλων ζωή καί ἀθανασία (κατά τόν αὐτόν Διονύσιον), καί τό ἀνώλεθρον αὐτό τῆς ἀγγελικῆς ᾀεικινησίας, ἐξ αὐτῆς (τῆς τοῦ Θεοῦ ζωῆς δηλαδή), καί δι’ αὐτήν, καί ἔστι καί ὑφέστηκε∙ διό καί ζῶν­τες ἀεί, καί ἀθάνατοι πάλιν, ὅτι μή παρ’ ἑαυτῶν ἔχουσι τό ἀθάνατον εἶναι, καί αἰωνίως ζῆν, ἀλλ’ ἐκ τῆς ζωοποιοῦ καί πάσης ζωῆς ποιη­τικῆς καί συνοχικῆς αἰτίας" (αὐτόθ.).

 

Πρῶτος δέ ὁ αὐτός Ἀρεοπαγίτης Διονύσιος ἀπέδωκε, κατά δεύτερον λόγον, τό ὄνομα αὐτό καί εἰς τό σῶμα τῆς Θεομήτορος, ἐν κεφαλαίῳ τρίτῳ περί θείων ὀνομάτων, γράφων περί τῆς Κοιμήσεως αὐτῆς ταῦτα πρός τόν Τιμόθεον∙ "Ἡνίκα καί ἡμεῖς, ὡς οἶσθα, καί αὐτός, καί πολλοί τῶν ἱερῶν ἡμῶν ἀδελφῶν ἐπί τήν θέαν τοῦ ζωαρχικοῦ καί θεοδόχου σώματος (τῆς Θεοτόκου δηλ.) συνεληλύθαμεν"∙ ἀπό δέ τόν μέγαν Διονύσιον ἐρανίσθησαν τήν λέξιν ταύτην, καί τά λοιπά τά περί τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου ὑπ’ ἐκείνου λεγόμενα, τόσον ὁ Πατριάρχης Ἱεροσολύμων Ἰουβενάλιος, ἐξειπών αὐτά πρός τήν Πουλχερίαν, ὅσον καί ὁ θεῖος οὗτος Ἰωάν­νης ὁ Δαμασκηνός, καί ἐν τῷ Κανόνι τούτῳ, καί ἐν τοῖς ἑσπερίοις Τροπα­ρίοις.

 

Μάλιστα δέ ὁ θεῖος Ἀνδρέας ὁ Κρήτης, ὅς τις καί προτιθέμενος τά λόγια τοῦ θείου Διονυσίου, καί σχολιάζων αὐτά, οὕτω γράφει∙ "Ζωαρχικόν ἄρα τῆς Θεοτόκου τό σῶμα, ὅλον αὐτό τῆς Θεότητος τό ζωαρχικόν εἰσδεξάμενον πλήρωμα, δι’ οὗ ζωῆς ἡμῖν θειοτέρας ἀρχήν ὁ ζωαρχικός Ἰησοῦς ἐχαρίσατο, τήν ἡμετέραν ἀπαρχήν ζωῆς ἀρχήν ποιησάμενος, ἥν ἐκ παρθενικῆς ἑαυτῷ νηδύος ὑπερφυῶς ἐσχεδίασεν∙ εἰ δέ ἡ ἀπαρχή ἁγία, κατά τόν Ἀπόστολον, καί τό φύραμα δῆλον∙ καί εἰ ἡ ῥίζα ἁγία, καί οἱ κλάδοι δήπουθεν"».

Ἐπίσης, ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης συγκέν­τρωσε πολλά χωρία ἁγίων Πατέρων, ὅπως τοῦ ἁγίου Ἀνδρέου Κρήτης, τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ, τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, τοῦ ἁγίου Μάρκου τοῦ Εὐγενικοῦ, πού ἀναφέρον­ται στό θέμα τῆς ἀναστάσεως τοῦ σώματος τῆς Παναγίας. Αὐτό μαρτυρεῖται καί ἀπό πολλά τροπάρια τῆς Ἐκ­κλησίας. Γι’ αὐτό καί ἡ Κοίμηση τῆς Παναγίας λέγεται ἔνδο­ξη Κοίμηση.
Σέ τρία βιβλία του καταγράφει τά χωρία τῶν Πατέρων πού συνέλεξε καί στά ὁποῖα γίνεται λόγος γιά τήν ἀνάσταση καί τήν ἀνάληψη στούς οὐρανούς τοῦ σώματος τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου. Συγκεκριμένα πρόκειται γιά τά βιβλία Συναξαριστής τοῦ μηνός Αὐγούστου, Κῆπος Χαρίτων, καί Ἑορτοδρό­μιον. Καί στά τρία αὐτά βιβλία ἔχει τά ἴδια στοιχεῖα, ἀλλά ἀπό τίς διάφορες ἐπεξηγήσεις καί προσθῆκες πού ὑπάρχουν σέ αὐτά, φαίνεται ὅτι προηγήθηκε ἡ ἔκδοση τοῦ Κῆπος Χαρίτων, ἀκολούθησε ὁ Συναξαριστής καί ἔπειτα ὁλοκληρώθηκε μέ τό Ἑορτοδρόμιον.
Τό σημαν­τικό εἶναι ὅτι ὁ ἅγιος Νικόδημος συγκέν­τρωσε αὐτά τά χωρία ἀπό τούς Πατέρες ἀν­τλών­τας τίς σχετικές πληροφορίες ἀπό τά χειρόγραφα στίς Βιβλιοθῆκες τῶν Μονῶν τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἐνῶ ἐμεῖς ἔχουμε τήν δυνατότητα καί τήν εὐκολία νά τά διαβάζουμε στά ἐκδοθέν­τα συγγράμματα.

Ὁ ἴδιος γράφει: «Τάς μαρτυρίας ταύτας ἐκοπιάσαμεν νά συνάξωμεν ἐδῶ, διά ἐκείνους, ὅπου ἀν­τιτείνουν οὐκ ὀρθῶς καί λέγουν, ὅτι ἡ Κυρία Θεοτόκος, μετέστη μέν, οὐκ ἀνέστη δέ». Φαίνεται ὅτι καί στήν ἐποχή του, ὅπως καί στήν ἐποχή μας, ὑπάρχουν μερικοί πού ἀμφισβητοῦσαν τά σχετικά μέ τήν ἀνάσταση τοῦ σώματος τῆς Θεοτόκου καί τήν ἀνάληψή της στούς οὐρανούς.
Θά παρατεθοῦν αὐτές οἱ μαρτυρίες, πού συγκέντρωσε ὁ ἅγιος Νικόδημος καί φυσικά τίς ἀποδέχεται.

Ὁ ἅγιος Ἀνδρέας Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης σέ λόγο του στήν Κοίμηση τῆς Θεοτόκου λέγει:
«Πῶς οὐκ ἀψευδής ἡ μετάθεσις; ἐπεί καί τἄλλα συνέδραμε, ψυχῆς διάστασις ἀπό σώματος, συνθέτου λύσις, μερῶν διάζευξις, ἀνάλυσις, ἐπίζευξις (ἤτοι ἕνωσις ψυχῆς μετά σώματος), σύμπηξις (ἤτοι ἀνάστασις), καί πρός τό ἀφανές ὑποχώρησις».

Ὁ ἅγιος Ἰωάν­νης ὁ Δαμασκηνός σέ λόγο του στήν Κοίμηση τῆς Θεοτόκου, λέγει:
«Ἔδει τήν Θεοτόκον, καθάπερ χρυσόν ἀποβαλοῦσαν τό γεῶδες καί ἀλαμπές τῆς θνητότητος πάχος, ὡς ἐν χωνεύσει, τῷ θανάτῳ, τήν σάρκα ἄφθαρτον καί καθαράν τῷ φέγγει τῆς ἀφθαρσίας ἐκλάμπουσαν, ἐξαναστῆναι τοῦ μνήματος. Σήμερον ἀρχήν λαμβάνει δευτέρας ὑπάρξεως, ὑπό τοῦ δόν­τος αὐτῇ τήν ἀρχήν τῆς προτέρας ὑπάρξεως» (ὕπαρξις δέ δευτέρα, ποία ἄλλη ἐστιν, εἰ μή ἡ ἀνάστασις;).
Ἡ πρώτη ὕπαρξη εἶναι ἡ βιολογική γέννηση, ἡ δεύτερη ὕπαρξη εἶναι ἡ ἀνάσταση. Σημειώνει δέ ὅτι μέ αὐτήν τήν δι­δα­σκαλία τοῦ ἁγίου Ἰωάν­νου τοῦ Δαμασκηνοῦ συμφωνεῖ καί ὁ ἱερός Κοσμᾶς ὁ ὁποῖος ἄδει σέ ἕνα τροπάριο τῆς πρώτης (α΄) ὠδῆς στόν Κανόνα τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου: «Διό θνήσκουσα, σύν τῷ Υἱῷ ἐγείρῃ διαιωνίζουσα».

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς σέ λόγο του στήν Κοίμηση τῆς Θεοτόκου ὁμιλεῖ γιά ἀνάσταση τῆς Θεοτόκου καί γιά τό ὅτι μαζί μέ τόν Υἱό της διαμένει στόν οὐράνιο χῶρο. Προηγουμένως, ἔγινε ἀναφορά σέ αὐτήν τήν διδασκαλία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, ἀλλά θά καταγραφῆ ἐδῶ τό χωρίο ὁλόκληρο, ὅπως τό παραθέτει ὁ ἅγιος Νικόδημος γιά νά φανῆ ὅλη ἡ σκέψη του. Λέγει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς:
«Μόνη γάρ αὕτη νῦν μετά τοῦ θεοδοξάστου σώματος σύν τῷ Υἱῷ τόν οὐράνιον ἔχει χῶρον· οὐ γάρ εἶχε κατέχειν εἰς τέλος γῆ καί τάφος καί θάνατος, ζωαρχικόν σῶμα καί θεοδόχον, καί οὐρανοῦ καί τοῦ οὐρανοῦ τῶν οὐρανῶν καί εἴτι ὑπέρ τούτους, τῷ Θεῷ τοῦ οὐρανοῦ φίλτερον ἐνδιαίτημα... διά τοῦτο τό γεννῆσαν εἰκότως σῶμα, συνδοξάζεται τῷ γεννήματι δόξῃ θεοπρεπεῖ· καί συνανίσταται, κατά τό προφητικόν ᾆσμα, τῷ πρότερον ἀναστάν­τι τριημέρῳ Χριστῷ, ἡ Κιβωτός τοῦ ἁγιάσματος· καί παράστασις γίνεται τοῖς μαθηταῖς τῆς ἐκ νεκρῶν αὐτῆς ἀναστάσεως, αἱ σινδόνες καί τά ἐν­τάφια, μόνα περιλειφθέν­τα τῷ τάφῳ καί μόνα κατ’ αὐτόν εὑρεθέν­τα, τοῖς κατά ζήτησιν προσέλθουσι, καθάπερ ἐπί τοῦ Υἱοῦ καί Δεσπότου πρότερον· οὐκ ἦν δέ χρεία καί ταύτην ἔτι προσολίγον, καθάπερ ὁ ταύτης Υἱός καί Θεός, ἐπί τῆς γῆς διατρίψαι· διά τοῦτο πρός τόν ἐπουράνιον εὐθύς ἀνελήφθη χῶρον ἀπό τοῦ τάφου».

«Ἀλλά καί ὁ Θεόδωρος ὁ Στουδίτης τοῦτο βεβαιοῖ ἐν τῷ εἰς τήν Κοίμησιν λόγῳ αὐτοῦ».

«Ἡ Θεοτόκος διά τῆς Κοιμήσεως αὐτῆς παλιγγενεσίας καί παλινζωΐας κατηξιώθη, ἥτις δέν εἶναι ἄλλη εἰμή ἡ ἀνάστασις».

Ὁ ἅγιος Μάρκος στήν θ΄ ὠδή τοῦ βαρέος ἤχου τοῦ Κανόνος στήν ἑορτή τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου γράφει:
«Μεγαλυνέσθω εὐφήμοις ᾠδαῖς ἡ Πάναγνος. Μακαριζέσθω ἀξίως ἡ παμμακάριστος· ὅτι νενέκρωται καί ἐγήγερται πάλιν, ὡς Μήτηρ τοῦ Κυρίου, εἰς πίστωσιν ἐσχάτης ἀναστάσεως, ἥν ἐλπίζομεν».
Καί πάλι ὁ ἴδιος στήν στ΄ ὠδή τοῦ ὀγδόου Κανόνος ἄδει:
«Νέκρωσιν ἡ τῆς ζωῆς Μήτηρ δέχεται, καί τάφῳ τεθεῖσα, μετά τριττήν ἡμέραν εὐκλεῶς ἐξανίσταται, εἰς αἰῶνας τῷ Υἱῷ συμβασι­λεύουσα καί αἰτοῦσα, τήν τῶν πταισμάτων ἡμῶν ἄφεσιν».

Ἐπί πλέον ὁ ἅγιος Νικόδημος καταγράφει τήν ἐξήγηση πού δίδεται στό Ὡρολόγιο (τό βιβλίο τῆς Ἐκκλησίας πού περιέχον­ται οἱ ἱερές ἀκολουθίες) γιά τό ὕψωμα τῆς Παναγίας, πού γίνεται στίς Ἱερές Μονές κατά τήν Τράπεζα μετά τήν ἀγρυπνία, «ὅπως γέγονε καί διατί ταῦτα», πράγμα πού διασώζει τήν ἀρχέγονη καί διαρκῆ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας. Γράφεται στό Ὡρολόγιο:
«Οἱ δέ Μαθηταί, τοῦ θαύματος ἐκπλαγέν­τες, ἀν­τί τοῦ Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Παναγία Θεοτόκε βοήθει ἡμῖν, ἀνεκραύγασαν· εἶτα τῷ τάφῳ προσελθόν­τες καί μή εὑρόν­τες τό πανάγιον αὐτῆς σῶμα, ἐπείσθησαν ἀληθῶς, ὅτι σύσσωμος ζῶσα καί τριήμερος, ὡς ὁ Υἱός αὐτῆς, ἐκ νεκρῶν ἀναστᾶσα καί μεταστᾶσα, εἰς οὐρανούς μετα­βέβηκε, σύν Χριστῷ βασιλεύουσα εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων».

Ὁ ἅγιος Νικόδημος, ἀφοῦ παραθέτει ὅλες αὐτές τίς μαρτυρίες τίς ὁποῖες κοπίασε, ὅπως λέγει, γιά νά τίς συλλέξη, ἐξηγεῖ γιατί στήν Ἐκκλησία γίνεται λόγος γιά τήν μετάσταση μόνον τῆς Θεοτόκου καί «δέν δημοσιεύεται ἐπ’ Ἐκκλησίαις ἡ τῆς Θεοτόκου ἀνάστασις καί ἀνάληψις». Γράφει:
Αὐτό γίνεται γιατί «ἀποκρίνον­ταί τινες. Πρῶτον, ὅτι ἡ τῆς Θεοτόκου ἀνάστασις καί ἀνάληψις δέν εἶναι μεμαρτυρημένη ἐν ταῖς θείαις Γραφαῖς, καθώς εἶναι ἡ τοῦ Υἱοῦ αὐτῆς καί Θεοῦ Ἀνάστασις καί Ἀνάληψις. Δεύτερον, διότι ἡ τῆς Θεοτόκου ἀνάστασις καί ἀνάληψις, δόγμα ἐστί μυστικόν, ἐν μόνοις τοῖς λόγοις τῶν Πατέρων σημειούμενον, καί οὐχί κήρυγμα. Ὅθεν καί σιωπᾶται, ἐπειδή κατά τόν μέγαν Βασίλειον: "Τά μέν δόγματα σιωπᾶται, τά δέ κηρύγματα δημο­σιεύεται". Ἀποκρίνον­ται δέ καί τρίτον, ὅτι ἡ Μετάστασις εἶναι καθολικωτέρα τῆς ἀναστάσεως καί ἀναλήψεως, καθότι πᾶν τό ἀναστηθέν ἤ ἀναληφθέν, μεθίσταται κατά τόπον· ὅθεν ἡ μετάστασις λεγομένη ἐπί τῆς Θεοτόκου, καί τήν ἀνάστασιν αὐτῆς συμπερι­λαμβάνει καί τήν ἀνάληψιν».

Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, μαζί μέ ὅλα τά ἄλλα καταγράφει καί ἕνα κάθισμα (τροπάριο), στό ὁποῖο γράφεται ὅτι «εἰς τά οὐράνια, ἡ νοερά Σου ψυχή, εἰς τόν Παράδεισον ἡ ἱερά Σου σκηνή» καί ἐξηγεῖ ὅτι αὐτό εἶναι ἔργο ἀνωνύμου καί ὄχι τοῦ ἁγίου Ἰωάν­νου τοῦ Δαμασκηνοῦ καί σέ ἄλλα ἀν­τίγραφα «ἄλλως γράφεται· ἐκ δέ τῶν τοιούτων ἀμφιβόλων (στόν Συναξαριστή λέγεται "ἐκ δέ τῶν ἀμφιλο­γου­μένων") οὐδέν βέβαιον συμπεραίνεται».

  

Καί μετά ἀπό ὅλα αὐτά καταλήγει ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιο­ρείτης:
«Ἐκ τῶν εἰρημένων λοιπόν ἔγινε δῆλον, ὅτι οἱ φρο­νοῦν­τες ὅτι ἡ Θεοτόκος οὐκ ἀνέστη: ἤτοι δέν ἑνώθη ἡ ἁγιωτάτη αὐτῆς ψυχή μετά τοῦ ἀχράν­του αὐτῆς σώματος, οὐδέ τό σῶμα αὐτῆς εἶναι ζων­τανόν ἐν οὐρανοῖς, ἀλλά νεκρόν, ὡς χωρισμένον τῆς ζωο­ποιού­σης αὐτό ψυχῆς οὐκ ὀρθῶς φρονοῦσιν». Ὄχι μόνον δέν φρονοῦν ὀρθῶς, ἀλλά «οὐδέ πρέπον­τα τῇ Μητρί τοῦ Θεοῦ λέγουσι· καθότι τό ἐκ νεκρῶν αὐτήν ἀναστῆναι καί ἀναληφθῆναι καί ζῶσαν ἤδη εἶναι ἐν οὐρανοῖς ἀσυγκρίτως θεομητροπρεπέστερόν ἐστι τοῦ νεκράν αὐτήν εἶναι».
Τό συμπέρασμα ἀπό ὅλα ὅσα ἀναλύθηκαν στήν ἑνότητα αὐτή εἶναι ὅτι ἡ Θεοτόκος πέθανε, κοιμήθηκε καί μέ τό σῶμα της ἀναστήθηκε καί ἀναλήφθηκε στούς οὐρανούς. Κάθε Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας παρουσιάζει τό θέμα αὐτό μέ ἕναν δικό του τρόπο, ἀναλύον­τας μιά ἰδιαίτερη πλευρά, διαφυλάσσον­τας τά βασικά σημεῖα τοῦ γεγονότος πού κληροδότησε ἡ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας.
Πέρα ἀπό ὅλη αὐτήν τήν θεολογία, ἡ ὁποία συνδέει στενά τήν Θεοτοκολογία μέ τήν Χριστολογία, πρέπει νά σημειωθῆ ὅτι ἡ ἀνάσταση τοῦ σώματος τῆς Θεοτόκου Μαρίας προμηνύει καί τήν ἀνάσταση τοῦ δικοῦ μας σώματος. Αὐτό, πού ἔγινε στόν Χριστό καί στήν Ὑπεραγία Θεοτόκο, θά γίνη ὁπωσδήποτε καί σέ μᾶς κατά τήν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Χριστοῦ, ὁπότε καί τά δικά μας σώματα θά ἀναστηθοῦν, ἀλλά μόνον οἱ Δίκαιοι θά ἁρπαγοῦν στόν ἀέρα μέ νεφέλες γιά νά ζοῦν αἰωνίως μέ τόν Χριστό (βλ. Α΄ Θεσ. δ΄, 17).

Πρέπει νά προσευχόμαστε στήν Παναγία μας γιά νά πρεσβεύη γιά μᾶς, ὥστε νά ζοῦμε σύμφωνα μέ τίς ἐν­τολές τοῦ Υἱοῦ της καί νά ἀξιωθοῦμε νά ἀπολαύσουμε καί ἐμεῖς τό αἰώνιο Πάσχα μαζί μέ τόν Χριστό, μέ Αὐτήν καί ὅλους τούς ἁγίους. Ἑπομένως, δέν πρέπει νά φοβόμαστε τόν θάνατο, ἀλλά νά ἑτοιμαζόμαστε ὥστε νά ἀπολαύσουμε τήν αἰώνια ζωή στό Πάσχα τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ.

 

ἀπόσπασμα ἀπό τό κεφάλαιο «Ἡ Κοίμηση τῆς Θεοτόκου» ἀπό τό βιβλίο

Οἱ Θεομητορικές Ἑορτές