Κυριακή τοῦ Τελώνου καί Φαρισαίου

Εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα

Κυριακή ΙΣΤ΄ Λουκᾶ (Λουκ. ιη΄ 10-14)

ἄνθρωποι δύο ἀνέβησαν εἰς τὸ ἱερὸν προσεύξασθαι, ὁ εἷς Φαρισαῖος καὶ ὁ ἕτερος τελώνης.
ὁ Φαρισαῖος σταθεὶς πρὸς ἑαυτὸν ταῦτα προσηύχετο· ὁ Θεός, εὐχαριστῶ σοι ὅτι οὐκ εἰμὶ ὥσπερ οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων, ἅρπαγες, ἄδικοι, μοιχοί, ἢ καὶ ὡς οὗτος ὁ τελώνης· νηστεύω δὶς τοῦ σαββάτου, ἀποδεκατῶ πάντα ὅσα κτῶμαι.
καὶ ὁ τελώνης μακρόθεν ἑστὼς οὐκ ἤθελεν οὐδὲ τοὺς ὀφθαλμοὺς εἰς τὸν οὐρανὸν ἐπᾶραι, ἀλλ᾿ ἔτυπτεν εἰς τὸ στῆθος αὐτοῦ λέγων· ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ. λέγω ὑμῖν, κατέβη οὗτος δεδικαιωμένος εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ ἢ γὰρ ἐκεῖνος· ὅτι πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται, ὁ δὲ ταπεινῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσεται.


 

Ἡ Φαρισαϊκή δικαιοσύνη καί ὁ τελωνικός στεναγμός

«Ὁ Φαρισαῖος σταθείς πρός ἑαυτόν... καί ὁ τελώνης μακρόθεν ἐστώς...» (Λουκ. ιη´, 11-13)

   

Ἡ ἀτμόσφαιρα τῆς προσευχῆς εἶναι ἡ πιό κατάλληλη γιά νά ἀποκαλυφθοῦν οἱ ἐσωτερικές διαθέσεις τῶν ἀνθρώπων. Στήν προσευχή παρουσιάζεται ἡ πνευματική κατάσταση τῶν ἀνθρώπων, γι᾿ αὐτό δέν εἶναι τυχαῖο τό γεγονός ὅτι ὁ Χριστός γιά νά ἐκφράση τήν ἀντίθεση μεταξύ τοῦ Φαρισαίου καί τοῦ Τελώνου, τούς παρουσίασε στήν ὥρα τῆς προσευχῆς.

Ὁ Φαρισαῖος μέ τόν τρόπο πού προσευχόταν ἔδειξε πώς ζοῦσε μιά δαιμονιώδη πνευματικότητα, μιά διεστραμμένη πνευματική κατάσταση, πού ἦταν ἀλύτρωτη. Ὁ Τελώνης μέ τήν προσευχή «ὁ Θεός ἰλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ» (Λουκ. ιη´, 13) ἔδειξε τήν πνευματική του ὑγεία, γι᾿ αὐτό «κατέβη δεδικαιωμένος» (Λουκ. ιη´, 14). Ὅσο κανείς ἐπιδιώκει μόνος του νά δικαιώση τόν ἑαυτό του, τόσο καί ἀποκόπτεται ἀπό τήν λύτρωση, ἐνῶ ὅσο κανείς μαστιγώνει ἀνηλεῶς τόν ἑαυτό του, θεωρώντας τον ἀνάξιο τοῦ θείου ἐλέους, τόσο γίνεται δέκτης τῆς θείας Χάριτος.

* * *

Πάντοτε ἡ φαρισαϊκή δικαιοσύνη εἶναι ἔξω ἀπό τήν ἀτμόσφαιρα τῆς θείας Χάριτος, γιατί εἶναι μιά εὐσεβιστική κατάσταση. Ἐδῶ πρέπει νά κάνουμε τήν διάκριση μεταξύ τοῦ εὐσεβοῦς καί τοῦ εὐσεβιστοῦ, γιατί ἡ περίπτωση τοῦ Φαρισαίου καί ὅλων τῶν διά μέσου τῶν αἰώνων Φαρισαίων ὑπενθυμίζει τόν εὐσεβιστή.

Κατ᾿ ἀρχάς πρέπει νά ὑπογραμμισθῆ ὅτι ἡ εὐσέβεια δέν εἶναι μιά ἐξωτερική παρουσίαση, ἀλλά ἡ ἕνωσή μας μέ τό Χριστό καί δι᾿ Αὐτοῦ μέ ὅλη τήν Παναγία Τριάδα. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ταυτίζει τό μυστήριο τῆς εὐσεβείας μέ τήν ἐνανθρώπηση τοῦ Χριστοῦ. «Καί ὁμολογουμένως μέγα ἐστί τό τῆς εὐσεβείας μυστήριον· Θεός ἐφανερώθη ἐν σαρκί, ἐδικαιώθη ἐν Πνεύματι, ὤφθη ἀγγέλοις, ἐκηρύχθη ἐν ἔθνεσιν, ἐπιστεύθη ἐν κόσμῳ ἀνελήφθη ἐν δόξῃ» (Α´ Τιμ. γ´, 16).

Ἑπομένως ἡ εὐσέβεια δέν εἶναι ἀνθρώπινη ἐκδήλωση καί ἐνέργεια ἀλλά ἐνέργεια τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ. Ἀπό τήν ἀρχή αὐτή ξεκινώντας μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι ὁ εὐσεβιστής ἔχει μερικές ἐπιφανειακές ἀρετές καί κάνει μερικά ἐξωτερικά ἔργα «πρός τό θεαθῆναι τοῖς ἀνθρώποις». Οἱ ἀρετές του δέν εἶναι καρπός τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς, δέν γίνονται μέσα στό κλίμα τῆς μετανοίας, ἀλλά εἶναι ἀνθρώπινα ἔργα πού γίνονται στήν προσπάθειά του νά προβληθῆ. Ἀντίθετα, τά ἔργα καί οἱ ἀρετές τοῦ εὐσεβοῦς εἶναι καρπός τοῦ Παναγίου Πνεύματος, ἀποτέλεσμα τῆς ἑνώσεώς του μέ τόν Χριστό. Δηλαδή, οἱ ἀρετές ἔχουν ἕνα βαθύ θεολογικό νόημα. Δέν εἶναι ἕνας φυσικός τρόπος ζωῆς, ἤ μία συνήθεια, ἀλλά δῶρα καί χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού δίνονται στόν ἄνθρωπο ἐκεῖνον πού μέ τήν ἐργασία τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ ὑπέταξε τό σῶμα στήν ψυχή καί τήν ψυχή στόν Θεό. Ἔτσι, στόν εὐσεβιστή ὅλες οἱ πράξεις εἶναι ἀνθρώπινες, εἶναι πράξεις «τῆς αὐτόνομης ἠθικῆς δεοντολογίας», ἐνῶ στόν εὐσεβῆ ὅλες οἱ πράξεις εἶναι θεανθρώπινες.

* * * 

Ὕστερα ἀπό αὐτήν τήν διάκριση γίνεται ἀντιληπτό ὅτι τά ἔργα αὐτά καθ᾿ ἑαυτά δέν δικαιώνουν τόν ἄνθρωπο, γιατί «καλές πράξεις» μποροῦν νά κάνουν ὅλοι οἱ αἱρετικοί καί ὅλα τά ἀνθρώπινα ἀλύτρωτα συστήματα, χωρίς ὅμως νά ἐξασφαλίζουν τήν σωτηρία. Ὅσες «καλές πράξεις» δέν γίνονται μέσα στό κλίμα τῆς μετανοίας, ἀλλά μέ τό πνεῦμα τῆς αὐτοδικαιώσεως, χωρίζουν περισσότερο τόν ἄνθρωπο ἀπό τόν Θεό. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς διδάσκει ὅτι «τοῦ Θεοῦ μή ἐνεργοῦντος ἐν ἡμῖν πᾶν τό παρ᾿ ἡμῶν γενώμενον ἁμαρτία». Μπορεῖ κάποιος νά κάνη ἐλεημοσύνη, νά ἐξασκῆ τήν ἐγκράτεια κλπ. ἀλλ᾿ ἐπειδή δέν ἔχει τό πνεῦμα τῆς ταπεινώσεως καί δέν συνδέεται μυστηριακά μέ τήν Ἐκκλησία, εἶναι χωρισμένος ἀπό τόν Θεό καί συνεπῶς ὅλη του ἡ ζωή, ἔστω κι ἄν εἶναι ἐγκρατής, εἶναι ἁμαρτωλή.

Ἑπομένως, τά καλά ἔργα αὐτά καθ᾿ ἑαυτά οὔτε δικαιώνουν οὔτε καταδικάζουν τόν ἄνθρωπο, ἀλλά ἡ δικαίωση καί ἡ καταδίκη ρυθμίζεται ἀπό τήν σχέση του μέ τόν Θεάνθρωπο Χριστό. Ὡς παράδειγμα ἔχουμε τούς δυό ληστάς στόν Γολγοθᾶ. Ὁ ἕνας σώθηκε ὄχι γιά τά καλά του ἔργα, ἀφοῦ ἦταν ἐγκληματίας, ἀλλά γιατί ὁμολόγησε τόν Χριστό. Καί ὁ ἄλλος καταδικάσθηκε ὄχι γιά τά ἐγκληματικά του ἔργα, ἀφοῦ δέν ἦταν χειρότερος ἀπό τόν ἄλλο, ἀλλά γιατί βλαστήμησε τόν Χριστό. Ἄρα, τήν σωτηρία μας τήν ρυθμίζει ἡ σχέση μας μέ τόν Χριστό καί τήν ἁγία Του Ἐκκλησία, τό Σῶμα Του.

Πρέπει νά σημειωθῆ ὅτι αὐτός πού ἑνώνεται μέ τόν Χριστό καί Τόν ὁμολογεῖ κάνει ἔργα, ἀλλά αὐτά εἶναι καρποί τοῦ Παναγίου Πνεύματος, γιά τά ὁποῖα δέν αἰσθάνεται τήν ἀνάγκη, σάν τόν Φαρισαῖο, νά καυχηθῆ. Μέ αὐτόν τόν τρόπο δείχνει ὅτι ζῆ τό πνεῦμα τῆς σωτηρίας καί εἶναι ἅγιος. Διότι ἡ ἁγιότητα δέν εἶναι μιά ἠθική ἔννοια, ἀλλά ὀντολογική, ὑπαρκτική, δηλαδή εἶναι συμμετοχή στήν βίωση τῆς μετανοίας, στήν ἐκζήτηση καί ἕνωση μέ τήν Χάρη τοῦ Χριστοῦ.

* * *

Ὁ Φαρισαῖος τῆς παραβολῆς ἐκφράζει ἄριστα τόν δυτικό Χριστιανισμό μέ τήν πληθωρική κοινωνική ἐργασία, ἀποξενωμένη ὅμως ἀπό τήν ἐσωτερική ζωή, ἐνῶ ὁ ἀλάλητος στεναγμός τοῦ Τελώνου ἐκφράζει τήν ἐσωτερική ζωή τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας.

Ὀρθόδοξοι εἶναι ἐκεῖνοι πού ὑπερβαίνουν τήν Φαρισαϊκή δικαιοσύνη, τήν δικαίωση τῶν ἔργων καί τήν αὐτοδικαίωση καί, ὅπως ὁ Τελώνης, ζητοῦν τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ. Εἶναι ἐκεῖνοι πού διακρίνονται γιά τήν μεγάλη ἀρετή τῆς αὐτομεμψίας. Πρέπει νά σημειωθῆ ὅτι ἡ αὐτομεμψία ἤ ὅπως λέγει ὁ Μ. Βασίλειος ἡ πρωτολογία, τό νά λέμε ἐμεῖς τόν πρῶτο λόγο ἐναντίον τοῦ ἑαυτοῦ μας, εἶναι οὐσιῶδες στοιχεῖο τοῦ ὀρθοδόξου ἤθους. Ἐπειδή εἶναι πάντοτε συνδεδεμένη μέ τήν ταπείνωση τῆς ψυχῆς, γι᾿ αὐτό ἐκεῖνος πού ἔχει αὐτή τήν ἀρετή δείχνει τήν παρουσία τῆς θείας Χάριτος. Ἡ αὐτομεμψία εἶναι ἡ «ἀφανής προκοπή» κατά τούς ἁγίους Πατέρας. Δέν ἀφήνει περιθώρια νά δημιουργηθῆ τό ἄγχος καί ὅλα τά ψυχολογικά συμπλέγματα γιά τά ὁποῖα μιλάει ἡ σύγχρονη ψυχολογία, ἡ ὁποία ἄλλωστε εἶναι δημιούργημα τοῦ κλίματος τῆς αὐτοδικαιώσεως καί τῆς φαρισαϊκῆς δικαιοσύνης τοῦ δυτικοῦ Χριστιανισμοῦ. Αὐτή ἡ διαφορά ἐκφράζεται καί στόν τρόπο λατρείας. Ἐμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι στά τροπάρια πού ψάλλουμε κάνουμε λόγο γιά ἁμαρτία καί ζητοῦμε τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, ἐνῶ οἱ δυτικοί καί ἡ δυτικοποιημένη θρησκευτικότητα ἀρέσκονται στά «τραγουδάκια» πού εἶναι ἐμποτισμένα στήν αὐτοδικαίωση.

ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο Ὅσοι Πιστοί

Δεῖτε ἐπίσης: Η ΠΑΡΑΒΟΛΗ ΤΟΥ ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ



Προφίλ

Οἱ ἐκδόσεις τῆς γυναικείας Ἱερᾶς Μονῆς Γενεθλίου τῆς Θεοτόκου (Πελαγίας) ἀπό τό 1982 ἐκδίδουν καί διακινοῦν σέ ὅλο τόν κόσμο τά βιβλία τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου, ὁ ὁποῖος εἶναι ὁ ἱδρυτής καί πνευματικός πατέρας τῆς ἀδελφότητος.

Μάθετε περισσότερα...

banks
Login-iconLogin
active³ 5.5 · IPS κατασκευή E-shop · Όροι χρήσης