Ἡ εἰκόνα τοῦ σύγχρονου κόσμου - Πρόλογος

    

Τό παρόν βιβλίο μέ τίτλο Ἡ εἰκόνα τοῦ συγχρόνου κόσμου ἀναφέρεται στήν παρουσίαση μιᾶς πλευρᾶς τοῦ σύγχρονου κόσμου πού μᾶς περιβάλλει, καί χωρίζεται σέ δύο μέρη.

Στό πρῶτο μέρος περιλαμβάνονται κείμενα πού γράφηκαν τά ἔτη 1995-1997, ὅπως φαίνεται στήν ἔνδειξη τῆς τελευταίας σελίδας κάθε κειμένου, καί τό δεύτερο μέρος περιλαμβάνει κείμενα πού γράφηκαν τά ἔτη 2023-2024.

Ἐκλέχτηκα Μητροπολίτης τόν Ἰούλιο τοῦ 1995 ἐπί Ἀρχιεπισκοπείας Σεραφείμ, ὁ ὁποῖος ἐκοιμήθη τό 1998. Τήν ἐποχή πού γράφηκαν τά κείμενα αὐτά προσεγγίζαμε στήν ἀρχή τῆς τρίτης χιλιετίας καί ὅλοι ὁμιλοῦσαν γιά τήν νέα αὐτήν πραγματικότητα καί πῶς θά ἀντιμετωπίσουμε τίς νέες προκλήσεις.

Ὡς νέος τότε Ἀρχιερεύς προσπαθοῦσα νά θέσω θεολογικά θεμέλια στά νέα μου καθήκοντα. Μέχρι τότε ἤμουν Ἱεροκήρυκας καί Διευθυντής Νεότητος τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν, μέ τήν εὐλογία τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Σεραφείμ, καί μέ τήν ἀνάληψη τῶν Ἐπισκοπικῶν μου καθηκόντων συναντοῦσα νέα θέματα πού ἔπρεπε νά ἀντιμετωπίζω καί τά ὁποῖα σχετίζονταν μέ ἀνθρώπους ποικίλων ἀντιλήψεων καί ἰδεολογιῶν, ἀκόμη καί μέσα στούς κόλπους τῆς Ἐκκλησίας. Κυρίως, ἔπρεπε νά δῶ τό ἱεραρχικό πολίτευμα τῆς Ἐκκλησίας καί τήν θεολογία της καί νά ἀντιμετωπίσω τήν εἰκόνα τοῦ σύγχρονου κόσμου μέσα ἀπό τήν θεολογία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἡ εἰκόνα τῶν ἐπουρανίων, οἱ εἰκόνες πού ἔχουμε στούς Ἱερούς Ναούς καί τά σπίτια μας ἐκφράζουν τόν κόσμο τῶν ἐπουρανίων, μέ τό φωτοστέφανο καί τήν μεταμόρφωση τοῦ τόπου καί τοῦ χρόνου, εἰκονογραφοῦν τήν ἕνωση τῶν αἰσθητῶν καί τῶν νοητῶν, τῶν ἐπιγείων καί τῶν ἐπουρανίων. Ὅμως, ὁ κόσμος στόν ὁποῖο ἐργάζεται ἡ Ἐκκλησία εἶναι μιά «εἰκονική πραγματικότητα», ἐκφράζει τήν εἰκόνα τῶν παθῶν, τῆς φιλαυτίας καί τοῦ ναρκισσισμοῦ.

Ὁ Χριστός εἶναι «ἡ εἰκών τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου» (Κολ. α΄, 15). Ὁ ἄνθρωπος εἶναι δημιουργημένος «κατ’ εἰκόνα καί καθ’ ὁμοίωσιν» (Γέν. 1, 26) τοῦ Θεοῦ. Ἡ Ἐκκλησία ὡς Σῶμα Χριστοῦ, κατά τόν ἅγιο Μάξιμο τόν Ὁμολογητή, εἶναι «τύπος καί εἰκόνα Θεοῦ», εἰκόνα «τοῦ σύμπαντος κόσμου, τοῦ ἐξ ἀοράτων καί ὁρατῶν οὐσιῶν ὑφεστῶτος»· «εἰκονίζει συμβολικῶς τόν ἄνθρωπον», ἀλλά εἶναι εἰκόνα καί τύπος «τῆς ψυχῆς καθ’ ἑαυτήν νοουμένης». Ἀλλά καί στόν ἄνθρωπο, κατά τόν Μέγα Βασίλειο, δόθηκε νόμος νά μιμῆται τόν πλάστην «εἰς δύναμιν καί τήν ἐν οὐρανοῖς εὐταξίαν σκιαγραφεῖν ἐπί τῆς γῆς».

Συγχρόνως, ὁ ἐκτός καί ὁ ἐντός τῆς Ἐκκλησίας κόσμος, πού διαμορφώνεται μέ ἄλλες ἀντιλήψεις, ἰδεολογίες καί πολιτικές, διαμορφώνει τήν δική του εἰκόνα καί μάλιστα μέ τά σύγχρονα μέσα τοῦ Κυβερνοχώρου μέ «τήν ἐπικοινωνία καί τόν ἀνταγωνισμό» του, μέ τόν δικό του πόλεμο καί τήν δική του «μακρόπνοη» «ἐπανάσταση τῆς ἐπικοινωνίας».

Ἡ εἰκόνα, λοιπόν, τοῦ κόσμου ὅπως τήν βλέπει ἡ Ἐκκλησία, καί ἡ εἰκόνα τοῦ κόσμου ὅπως τήν διαμόρφωσαν οἱ ἐκφραστές τῆς κοινῆς γνώμης συγκρούονται συνεχῶς. Αὐτή εἶναι ἡ εἰκόνα καί «ἡ εἰκονική πραγματικότητα» τῆς σύγχρονης ἐποχῆς. Ἔτσι, ἐκφράζεται καί τό εἰκονοφιλικό πνεῦμα τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά καί τό εἰκονοκλαστικό πνεῦμα τῆς σύγχρονης ἐποχῆς.

Τά κείμενα τοῦ πρώτου μέρους δημοσιεύθηκαν σέ Πρακτικά Συνεδρίων καί ἀνάτυπα τῆς ἐποχῆς πού γράφηκαν καί συμπεριλήφθηκαν σέ μιά ἔκδοση τό 1997 σέ περιορισμένο ἀριθμό ἀντιτύπων, τώρα, ὅμως, δημοσιεύονται σέ μιά ἑνότητα, ἀφοῦ τά διάβασα ἐκ νέου καί ἐπέφερα μερικές ἀλλαγές πού ἀπαιτοῦσαν οἱ καιροί. Καθώς τά διάβασα ἐκ νέου αἰσθάνθηκα τήν προσπάθεια ἑνός νέου Ἀρχιερέως, νά ἀντιμετωπίζη τίς προκλήσεις τῆς νέας του διακονίας μέσα ἀπό τήν θεολογία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, καί ἴσως αὐτό νά ἔχη κάποιο ἐνδιαφέρον.

Στό δεύτερο μέρος τοῦ παρόντος βιβλίου δημοσιεύονται κείμενα τῆς διετίας 2023-2024, πού ἀναφέρονται στήν λεγομένη «Τεχνητή νοημοσύνη ἤ εὐφυΐα» πού ἀπασχόλησε καί ἀπασχολεῖ τίς ἡμέρες μας, καί ἡ θεολογία πρέπει νά ἀντιμετωπίση τά θέματα αὐτά, διότι ἀναφέρονται στήν ὑποτίμηση τοῦ ἀνθρώπου. Αὐτό γίνεται μέ τήν πορεία τῆς σύγχρονης νοοτροπίας ἀπό τόν ἄνθρωπο στόν μετάνθρωπο.

Ὅλο τό βιβλίο εἶναι ἕνα ἔναυσμα γιά περίσκεψη, ὡς πρός τόν κόσμο στόν ὁποῖο ζοῦμε.