Τά δῶρα συνδέονται πολύ στενά μέ τήν ζωή μας. Σέ κάθε ἑορτή πού ἔχουμε δεχόμαστε δῶρα ἀπό τούς ἀνθρώπους, ἀλλά καί σέ κάθε ἑορτή τῶν ἀγαπημένων μας ἀνθρώπων προσφέρουμε καί ἐμεῖς δῶρα σέ αὐτούς. Αὐτό γίνεται ὡς ἔκφραση ἀγάπης καί τιμῆς στόν ἄνθρωπο ἐκεῖνο πού ἑορτάζει. Καί, ὅπως κάθε πράγμα ἔχει τήν θεολογία του, ἔτσι καί τό δῶρο αὐτό ἔχει τήν θεολογία του, μέ τήν γενικότερη σημασία τῆς λέξεως. Ὡς δῶρο ἐννοεῖται ἕνα ἀντικείμενο, ἕνας ἄνθρωπος καί, βεβαίως, πάνω ἀπό ὅλα εἶναι ὁ Θεός, πού εἶναι τό μεγαλύτερο δῶρο στήν ζωή μας.

Ἀφορμή γιά νά ἀναπτύξω αὐτό τό θέμα εἶναι κάτι πού εἶχα ἀκούσει στίς ἀρχές τῆς δεκαετίας τοῦ 1970, ὅταν ἤμουν τότε νέος Κληρικός τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ καί εὑρισκόμουν σέ ἕνα Συνέδριο στήν Ἀθήνα. Ἄκουσα τότε μιά ὁμιλία ἀπό ἕναν μεγάλο θεολόγο Ρουμάνο, ὁ ὁποῖος τώρα ἔχει κοιμηθῆ, τόν π. Δημήτριο Στανιλοάε. Αὐτός ἦταν καί μεγάλος θεολόγος καί ὁμολογητής τῆς πίστεως καί πέρασε μερικά χρόνια στήν φυλακή καί, ἑπομένως, ἦταν μάρτυρας τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ. Ἔκανε μιά ὁμιλία γιά τόν κόσμο ὡς δῶρο τοῦ Θεοῦ.

Μοῦ εἶχε κάνει πολύ μεγάλη ἐντύπωση αὐτή ἡ ὁμιλία. Ἐκεῖνο πού κατάλαβα ἀκούγοντας τήν ὁμιλία αὐτή, εἶναι ὅτι ἦταν μιά ὁμιλία ξεχωριστή ἀπό ὅλες τίς ἄλλες πού εἶχα ἀκούσει ἕως τότε. Ἦταν μιά ὁμιλία ἀπαλλαγμένη ἀπό μιά ξύλινη θεολογική γλώσσα καί εἶχε πραγματικά μιά τρυφερότητα καί ἀκόμη ἦταν ἀπαλλαγμένη ἀπό μιά ἠθικιστική νοοτροπία.

Αὐτό πού θυμᾶμαι καί πού ἀνέλυσε τότε ὁ ἀείμνηστος π. Δημήτριος Στανιλοάε εἶναι ὅτι ὅλος ὁ κόσμος εἶναι δῶρο τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο. Δηλαδή, ὁ Θεός δη­­μιούργησε ὅλον τόν κόσμο καί τόν ἔδωσε στόν ἄνθρωπο ὡς δῶρο, καί ὁ ἄνθρωπος βλέποντας αὐτόν τόν κόσμο, τό δῶρο τοῦ Θεοῦ, ἔπρεπε νά ἀνάγη τόν νοῦ του καί τήν προσευχή του στόν Θεό, νά Τόν εὐχαριστῆ καί νά Τόν εὐγνωμονῆ γιά τό δῶρο πού τοῦ ἔχει χαρίσει. Στήν συνέχεια ἀφοῦ εὐχαριστήσει τόν Θεό, νά προσφέρη καί ἐκεῖνος τόν ἑαυτό του ὡς ἀντίδωρο στήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καί στήν ἀγάπη τῶν συνανθρώπων του.

Αὐτό μοῦ ἔκανε τεράστια ἐντύπωση, ὅπως σᾶς εἶπα, καί ἀπό τότε μέ ἀπασχολεῖ τό θέμα αὐτό καί ἐπηρέασε τήν σκέψη μου καί τήν ποιμαντική μου διακονία.

Αὐτήν τήν διδασκαλία τήν βλέπουμε μέσα στά ἔργα τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας, καί, κυρίως, τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ, καί πολλῶν ἄλλων Πατέρων, γιά τό τί σημασία ἔχει αὐτή ἡ θεολογία τοῦ δώρου.

1. Ἡ ἔννοια τοῦ δώρου

Τό πρῶτο πού θά ἤθελα νά τονίσω εἶναι ὅτι τό δῶρο συνδέεται μέ αὐτό πού μᾶς προσφέρουν ἤ προσφέρουμε ἐμεῖς σέ κάποιον ἄνθρωπο πού ἀγαπᾶμε, ἀλλά συγχρόνως ἡ ἔννοια τοῦ δώρου συνδέεται μέ ἕνα ὑποκείμενο καί ἀντικείμενο, δηλαδή, ποιός εἶναι αὐτός πού μᾶς δίνει τό δῶρο, ποιός εἶναι ὁ δωρεοδότης. Ἄρα τό δῶρο προϋποθέτει κάποιον ὁ ὁποῖος τό κατασκευάζει ἤ τό ἀγοράζει καί τό προσφέρει καί λέγεται δωρεοδότης. Αὐτός πού λαμβάνει τό δῶρο λέγεται δωρολήπτης. Ἑπομένως, ἔχουμε τό δῶρο, τόν δωρεοδότη καί τόν δωρολήπτη.

Εἶναι φυσικό τό δῶρο νά συνδέεται πάρα πολύ στενά μέ τήν ἀγάπη.

Κατ’ ἀρχάς τό δῶρο εἶναι ἔκφραση τῆς ἀγάπης. Αὐτός πού προσφέρει τό δῶρο, τό κάνει γιατί ἀγαπᾶ κάποιον ἄνθρωπο καί θέλει μέ αὐτό νά ἐκφράση τήν ἀγάπη του. Καί ὅσο μεγαλύτερη εἶναι ἡ ἀγάπη, τόσο μεγαλύτερο καί ἐκλεκτότερο εἶναι τό δῶρο πού τοῦ δίνει. Αὐτός δέ πού προσφέρει τό δῶρο στερεῖται κάποια χρήματα γιά νά τό ἀγοράση καί νά τό προσφέρη καί ἀποξενώνεται, ἐνδεχομένως, καί ἀπό δικά του πράγματα.

Ἔπειτα, τό δῶρο συνδέεται μέ αὐτόν ὁ ὁποῖος τό ἀποδέχεται. Τό δεχόμαστε καί συγκινούμαστε ἐπειδή μᾶς θυμήθηκε κάποιος καί μᾶς ἔδωσε ἕνα δῶρο, ἀλλά ξέρουμε πολύ καλά ὅτι δέν πρέπει νά προσκολλόμαστε σέ αὐτό τό δῶρο. Κάθε φορά πού βλέπουμε τό δῶρο, ἀμέσως, πρέπει νά θυμόμαστε αὐτόν ὁ ὁποῖος μᾶς τό χάρισε. Ἄρα ἡ ἀναφορά πρέπει νά εἶναι σέ αὐτόν πού δίνει τό δῶρο.

Ἀκόμη, ἕνα ἄλλο σημεῖο πού ἔχει σημασία εἶναι ὅτι πρέπει, ἀφοῦ θυμόμαστε αὐτόν πού μᾶς χάρισε τό δῶρο, στήν συνέχεια πρέπει νά ἀνταποκριθοῦμε σέ αὐτήν τήν ἀγάπη τοῦ δωρεοδότου καί νά προσφέρουμε κι ἐμεῖς στήν ἑορτή του ἕνα ἀντίδωρο, κάποιο δῶρο ἤ τοὐλάχιστον νά προσφέρουμε τήν ἀγάπη μας καί τήν ἐκτίμησή μας.

Κατ’ ἐπέκταση καί, ὅταν συναντῶνται δύο ἄνθρωποι καί ὁ ἕνας θεωρῆ τόν ἄλλον ὡς δῶρο τοῦ Θεοῦ σέ αὐτόν, τότε ἡ ἀγάπη μεταξύ τῶν ἀνθρώπων στήν πραγματικότητα εἶναι μιά ἀνταλλαγή δώρων. Εἴδατε, ὅταν γίνεται συνάντηση δύο ἀνθρώπων, ὁ ἕνας προσφέρει τό δῶρο του καί ὁ ἄλλος δίνει τό δικό του καί γίνεται ἀνταλλαγή δώρων. Ὁπότε, ἡ ἀγάπη τοῦ κάθε ἀνθρώπου πρός τόν ἄλλο ἄνθρωπο στήν πραγματικότητα εἶναι μιά ἀνταλλαγή δώρων, εἶναι ἔκφραση τῆς ἀγάπης τους.

Γνωρίζουμε πολύ καλά ἀπό τήν ὀρθόδοξη θεολογία μας ὅτι ἡ ἀγάπη ἀπό τήν φύση της δέν εἶναι ἁπλῶς ἕνα συναίσθημα, ἀλλά εἶναι σταυρός, προσφορά, θυσία, κένωση, ὑπέρβαση τοῦ ἐγώ. Εἶναι, δηλαδή, μιά κένωση τοῦ ἀνθρώπου πού δίνει τήν ἀγάπη του στόν ἄλλο, γι’ αὐτό εἶναι φυσικό ἡ ἀγάπη νά συνδέεται πολύ στενά μέ τόν σταυρό. Καί ἡ προσφορά τοῦ δώρου, ἕνεκεν τῆς ἀγάπης, εἶναι στήν πραγματικότητα σταυρική.

Αὐτό σημαίνει ὅτι, ὅταν προσφέρουμε σέ κάποιον ἕνα δῶρο, τό ξεχωρίζουμε καί τό χαρίζουμε. Καί ἐμεῖς πού δεχόμαστε αὐτό τό δῶρο δέν πρέπει νά προσκολλόμαστε ἀποκλειστικά σέ αὐτό καί νά εἰδωλοποιοῦμε αὐτό τό ἀντι­κείμενο, ἀλλά θά πρέπει, ὅπως εἶπα προηγουμένως, νά ἀναφερόμαστε, νά ἔχουμε τήν μνήμη μας σέ αὐτόν πού μᾶς τό προσέφερε καί διαρκής νά εἶναι ἡ μνήμη καί ἡ εὐχαριστία στόν δωρεοδότη, δηλαδή αὐτό εἶναι σταύρωση τῆς λήθης, τῆς λησμονιᾶς. Τότε πρέπει νά θυμόμαστε ὅτι καί ἐμεῖς κάτι πρέπει νά προσφέρουμε σέ αὐτόν πού μᾶς ἔδωσε αὐτό τό πολύτιμο δῶρο. Ἔτσι, λοιπόν, κάθε δῶρο εἶναι ἔκφραση τῆς ἀγάπης καί φυσικά, ἐπειδή ἡ ἀγάπη συνδέεται μέ τήν θυσία καί μέ τόν σταυρό, γι’ αὐτό καί κάθε προσφορά εἶναι μιά σταυρική ζωή.