Εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα

(Λουκ. ιστ´ 19-31)

«Εἶπεν ὁ Κύριος· Ἄνθρωπος δὲ τὶς ἢν πλούσιος, καὶ ἐνεδιδύσκετο πορφύραν καὶ βύσσον εὐφραινόμενος καθ' ἡμέραν λαμπρῶς. Πτωχὸς δὲ τὶς ἢν ὀνόματι Λάζαρος, ὃς ἐβέβλητο πρὸς τὸν πυλῶνα αὐτοῦ ἠλκωμένος καὶ ἐπιθυμῶν χορτασθηναι ἀπὸ τῶν ψιχίων τῶν πιπτόντων ἀπὸ τῆς τραπέζης τοῦ πλουσίου· ἀλλὰ καὶ οἱ κύνες ἐρχόμενοι ἀπέλειχον τὰ ἕλκη αὐτοῦ. Ἐγένετο δὲ ἀποθανεῖν τὸν πτωχὸν καὶ ἀπενεχθῆναι αὐτὸν ὑπὸ τῶν ἀγγέλων εἰς τὸν κόλπον Ἀβραὰμ- ἀπέθανε δὲ καὶ ὁ πλούσιος καὶ ἐτάφη. Καὶ ἐν τῷ ἄδη ἐπάρας τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ, ὑπάρχων ἐν βασάνοις, ὁρᾷ τὸν Ἀβραὰμ ἀπὸ μακρόθεν καὶ Λάζαρον ἐν τοῖς κόλποις αὐτοῦ. Καὶ αὐτὸς φωνήσας εἶπε· Πάτερ 'Ἀβραάμ, ἐλέησον μὲ καὶ πέμψον Λάζαρον, ἵνα βάψη τὸ ἄκρον τοῦ δακτύλου αὐτοῦ ὕδατος καὶ καταψύξη τὴν γλῶσσάν μου, ὅτι ὀδυνώμαι ἐν τῇ φλογὶ ταύτῃ. Εἶπε δὲ 'Ἀβραάμ· τέκνον, μνήσθητι ὅτι ἀπέλαβες σὺ τὰ ἀγαθὰ σοῦ ἐν τῇ ζωῇ σου, καὶ Λάζαρος ὁμοίως τὰ κακά· νῦν δὲ ὧδε παρακαλεῖται, σῦ δὲ ὀδυνᾶσαι· καὶ ἐπὶ πᾶσι τούτοις μεταξὺ ἡμῶν καὶ ὑμῶν χάσμα μέγα ἐστήρικται, ὅπως οἱ θέλοντες διαβῆναι ἔνθεν πρὸς ὑμᾶς μὴ δύνωνται, μηδὲ οἱ ἐκεῖθεν πρὸς ἡμὰς διαπερῶσιν. Εἶπε δέ· Ἐρωτῶ οὖν σέ, πάτερ, ἵνα πέμψῃς αὐτὸν εἰς τὸν οἶκον τοῦ πατρός μου· ἔχω γὰρ πέντε ἀδελφοὺς- ὅπως διαμαρτυρῆται αὐτοῖς, ἵνα μὴ καὶ αὐτοὶ ἔλθωσιν εἰς τὸν τόπον τοῦτον τῆς βασάνου. Λέγει αὐτῷ Ἀβραάμ· ἔχουσι Μωϋσέα καὶ τοὺς προφήτας - ἀκουσάτωσαν αὐτῶν. Ὁ δὲ εἶπεν οὐχί, πάτερ Ἀβραάμ, ἀλλ' ἐὰν τὶς ἀπὸ νεκρὼν πορευθῇ πρὸς αὐτούς, μετανοήσουσιν. Εἶπε δὲ αὐτῷ - εἰ Μωυσέως καὶ τῶν προφητῶν οὐκ ἀκούουσιν, οὐδὲ ἐὰν τὶς ἐκ νεκρὼν ἀναστῇ πεισθήσονται».

Ἀνισότητα καί Προφητεία

«Ἄνθρωπός τις ἦν πλούσιος... πτωχός δέ τις ὀνόματι Λάζαρος...» (Λουκ. ιστ´, 19-20)

Πρέπει κανείς νά εἶναι πολύ ἄρρωστος ἤ πολύ φανατισμένος γιά νά μή βλέπη ἕνα μεγάλο κοινωνικό πρόβλημα, πού μαστίζει τίς σύγχρονες κοινωνίες. Ἡ Ἐκκλησία βλέπει τήν ὕπαρξη τοῦ κοινωνικοῦ προβλήματος στήν πληρότητά του, δηλαδή δέν τό ἀπομονώνει ἀπό τήν πνευματική του πλευρά. Ἔχει τήν τόλμη καί τήν παρρησία νά διακηρύττη ὅτι ἡ ὁριζόντια διάσταση τοῦ ἀνθρώπου εἶναι συνάρτηση τῆς καθέτης διάστασής του καί ὅτι ἀπό τήν δεύτερη ἐξαρτᾶται ἡ λύση τῆς πρώτης. Σέ μιά κοινωνία πού ὑπάρχει ἀναζήτηση νέων τρόπων ζωῆς, πού ἐπιδιώκεται ἡ ἐξωτερική ἐπιφανειακή ἀλλαγή, ἡ ὁποία ἐπιχειρεῖται ἀπό κοινωνιολόγους κλπ. ἡ Ἐκκλησία ἔχει τήν τόλμη νά κηρύττη ὅτι ἡ ἀλλαγή, ἡ μεταμόρφωση καί ἡ πραγματική ὀργάνωση γίνεται διά τῶν ἁγίων. Ἀξίζει τόν κόπο νά δοῦμε μερικές ἐνδιαφέρουσες πλευρές τοῦ θέματός μας.

* * *

Ὁ Χριστός στήν παραβολή τοῦ πλουσίου καί τοῦ Λαζάρου παρουσίασε ἐκφραστικά τήν ἀβυσσαλέα διαφορά μεταξύ τοῦ ἀνώνυμου θά λέγαμε κεφαλαιοκράτη, πού εἶχε μεταβάλλει τόν ἑαυτό του σέ πράγμα, πρός χάριν τοῦ πλούτου, ὁ ὁποῖος πλοῦτος ἦταν γι᾿ αὐτόν πρόσωπο, καί τοῦ ἐπώνυμου πτωχοῦ, πού, παρά τήν φτώχεια του, ἦταν πρόσωπο, ἀφοῦ ὀνομαζόταν Λάζαρος. Χαώδης ἡ διαφορά μεταξύ τῶν δύο ἀνθρώπων. Ὁ πλούσιος εἶχε καθημερινά φαγοπότια, ἐνῶ ὁ φτωχός ζοῦσε μέ τά ψυχία τῆς τραπέζης. Ὁ πλούσιος ἦταν εὔρωστος σωματικά, ἐνῶ ὁ φτωχός«ἡλκωμένος». Ὁ πλούσιος ἔμενε σέ ἀρχοντικό καί ἐκεῖ διασκέδαζε μέ τούς φίλους του, ἐνῶ ὁ φτωχός ζητιάνευε στήν πόρτα τοῦ σπιτιοῦ τοῦ πρώτου, συντροφιά μέ τά σκυλιά. Ὁ πλούσιος φοροῦσε καθημερινά «πορφύραν καί βύσσον», ἐνῶ ὁ φτωχός ἦταν ρακένδυτος καί γυμνός. Ὁ Χριστός ζωγράφισε κατά τόν καλύτερο τρόπο τήν μεγάλη ἀνισότητα μεταξύ τοῦ πλούτου καί τῆς φτώχειας.

Τό κείμενο αὐτό τοῦ ἱεροῦ Εὐαγγελίου φανερώνει τό δράμα ὅλων τῶν ἐποχῶν καί φυσικά καί τῆς δικῆς μας ἐποχῆς. Βλέπουμε τήν τέλεια ἐφαρμογή τῆς Παραβολῆς στόν χῶρο τῆς Πατρίδος μας καί σέ ὁλόκληρη τήν ἀνθρωπότητα. Ἄλλοι πεινοῦν καί ἄλλοι μεθοῦν. Πολλά συστήματα ἀφιερώνονται μέ πάθος στήν λύση αὐτοῦ τοῦ τεραστίου προβλήματος. Δέν παραγνωρίζουμε τήν προσφορά τους, ἀλλά δέν μποροῦμε νά μή σημειώσουμε καί τίς μεγάλες ἀδυναμίες τους. Διότι ὅλα τά ἀνθρώπινα συστήματα δέν μποροῦν νά ξεφύγουν τόν πειρασμό τῆς ὑπαγωγῆς τοῦ προσώπου στήν ἀπρόσωπη ἀρχή καί στούς ἀπρόσωπους νόμους. Ἐπιδιώκουν τήν καλλιτέρευση τῶν κοινωνικῶν θεσμῶν μέ τήν βεβαιότητα ὅτι τό πρόσωπο θά δῆ καλύτερες ἡμέρες. Ἀλλά τό πρόσωπο, ὅταν ὑποτάσσεται βίαια σέ ἀπρόσωπες ἀρχές, κυριολεκτικά ἀλλοτριώνεται.

Ἡ Ἐκκλησία ἀναγεννᾶ τόν ἄνθρωπο καί ἔτσι ὁ ἀναγεννημένος ἄνθρωπος μεταμορφώνει μέ ἐλευθερία τούςκοινωνικούς θεσμούς. Βοηθᾶ ἀποτελεσματικά στήν λύση τοῦ κοινωνικοῦ προβλήματος. Στήν Ἐκκλησία ζοῦμε τήν ἐν Χριστῷ ἀδελφότητα, πού εἶναι ὑπέρβαση τῆς ὁποιασδήποτε ἀνισότητος.

* * *

Θά πρέπη ὅμως νά κάνουμε δύο ἀπαραίτητες διευκρινήσεις πάνω στό μεγάλο θέμα τῆς ἀντιθέσεως μεταξύ πλουσίων καί πτωχῶν.

Πρῶτον. Ἡ σωτηρία τοῦ πτωχοῦ Λαζάρου καί ἡ καταδίκη τοῦ πλουσίου δέν σημαίνει ὅτι γιά νά σωθῆ κανείς πρέπει νά εἶναι πτωχός ἤ κάθε πλούσιος καταδικάζεται. Ἄν αὐτή ἦταν ἡ χριστιανική τοποθέτηση, τότε ἄξια θά κατηγορῆτο ὁ Χριστιανισμός ὅτι εἶναι τό ὄπιο τοῦ λαοῦ. Ἡ Ὀρθοδοξία δέν βλέπει ἐξωτερικά τό θέμα τοῦ πλούτου, ἀλλά προσπαθῆ νά εἰσέλθη στό βάθος. Δηλαδή, ἐπιδιώκει νά ἀπαλλάξη τόν ἄνθρωπο ἀπό τό μεγάλο ἁμάρτημα τῆς φιλαργυρίας, πού εἶναι δυνατόν νά ὑπάρχη σέ ὅλους τούς ἀνθρώπους, ἀδιάκριτα ἄν εἶναι πλούσιοι ἤ πτωχοί. Ὁ πλούσιος ἀπό φιλαργυρία κρατᾶ ὅλα τά ὑλικά ἀγαθά καί διακατέχεται ἀπό ἄγχος νά τά αὐξήση. Καί ὁ πτωχός ἀπό φιλαργυρία παραπονεῖται καθημερινά καί ἀποβλέπει στήν ἀπόκτηση τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν. Ἐπίσης, ὑπάρχουν πλούσιοι πού δέν εἶναι φιλάργυροι. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ἑρμηνεύοντας τήν περικοπή, λέγει: «ὁ Ἀβραάμ γάρ πλούσιος ἦν, ἀλλά καί διά τήν φιλοθεΐαν καί τήν εὐσπλαγχνίαν καί τήν φιλοξενίαν οὐ μόνον ἐσώθη, ἀλλά καί τόπος τῶν σωζομένων ἐγένετο». Ἀκόμη, ὑπάρχουν πτωχοί πού εἶναι σκληροί καί ὡς ἐκ τούτου δέν ἐξασφαλίζουν τήν σωτηρία τους. Τό θέμα εἶναι νά ἀπαλλαγῆ ὁ ἄνθρωπος ἀπό τήν φιλαργυρία πού δέν εἶναι τόσο ἐξωτερική πράξη, ὅσο ἐσωτερική ἐπιθυμία.

Δεύτερον. Τό θέμα τῶν πλουσίων καί τῶν πτωχῶν τό βλέπει ἡ Ἐκκλησία ἀπό τήν πνευματική πλευρά. Πλούσιος δέν εἶναι αὐτός πού ἔχει χρήματα καί κτήματα, ἀλλά αὐτός πού ἔχει τόν Χριστό, ὁ Ὁποῖος εἶναι τό μόνο ἀγαθό. Πτωχός δέν εἶναι αὐτός πού στερεῖται τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν, ἀλλά αὐτός πού στερεῖται τῆς παρουσίας τοῦ Χριστοῦ. Ἔτσι ἑρμηνεύει ὁ Μέγας Βασίλειος τό χωρίο «πλούσιοι ἐπτώχευσαν καί ἐπείνασαν, οἱ δέ ἐκζητοῦντες τόν Κύριον οὐκ ἐλαττωθήσονται παντός ἀγαθοῦ». Τά ὑλικά ἀγαθά, λέγει, δέν εἶναι στήν πραγματικότητα ἀγαθά, ἀφοῦ μέ κόπο ἀποκτοῦνται καί μέ κόπο συγκρατοῦνται. Τό μόνο τελειότατο ἀγαθό εἶναι ὁ Θεός. Ἄλλωστε, περιγράφοντας ὁ Ἀπόστολος Παῦλος τά χαρακτηριστικά τῆς ἀποστολικῆς ζωῆς, λέγει: «ὡς πτωχοί, πολλούς δέ πλουτίζοντες, ὡς μηδέν ἔχοντες καί τά πάντα κατέχοντες» (Β´ Κορ. στ´, 10). Ἐκεῖνο πού μπορεῖ νά ὑπογραμμισθῆ εἶναι ὅτι μέ τόν Χριστό εἶναι κανείς πάμπλουτος, ἀφοῦ ἔχει τήν αἰωνιότητα. Χωρίς τόν Χριστό εἶναι πάμπτωχος, ἔστω κι᾿ ἄν ἔχη στήν ἐξουσία του ὅλο τόν κόσμο.

* * *

Ἡ παραβολή τοῦ πλουσίου καί τοῦ Λαζάρου δείχνει καί τήν μετά θάνατο ἀντίστροφη ἀνισότητα, πού ἡ Ἐκκλησία προσπαθεῖ νά θεραπεύση ἀπό αὐτήν τήν ζωή. Ὁ πτωχός Λάζαρος βρίσκεται στούς κόλπους τοῦ Ἀβραάμ, πού εἶναι ὁ τόπος τῶν σεσωσμένων. Ὁ πλούσιος «ὑπάρχων ἐν βασάνοις» (Λουκ. ιστ´, 23) βλέπει τόν Ἀβραάμ καί ζητᾶ βοήθεια. Πρέπει καί στό σημεῖο αὐτό νά διατυπώσουμε μερικές ἁπλές σκέψεις, σχετικά μέ τήν Κόλαση καί τόν Παράδεισο, ἀφοῦ ἔχουν σχέση μέ τά κοινωνικά προβλήματα, ἐπειδή αὐτός πού δέν ἔχει ἀγάπη δέν μπορεῖ νά συναντήση τήν Ἀγάπη.

Ὁ Παράδεισος καί ἡ Κόλαση εἶναι δύο διαφορετικοί τρόποι ζωῆς. Ὁ ἄνθρωπος πλάσθηκε ἀπό τόν Θεό γιά νά ἑνωθῆ αἰώνια μαζί Του καί νά ἀπολαμβάνη τήν ἀγάπη Του. Μέ τήν ἁμαρτία ἔγινε ἡ διάσπαση τοῦ ἀνθρώπου καί μέ τήν ἐνανθρώπηση τοῦ Χριστοῦ ἔχουμε πρόσληψη ὅλης τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, ὁπότε ὑπάρχει ἡ δυνατότητα τῆς θεώσεως. Ἔτσι, κατά τήν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Χριστοῦ, θά ἔχουμε ἀποκατάσταση τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, ὄχι ὅμως καί τῆς ἀνθρωπίνης θελήσεως. Αὐτό σημαίνει ὅτι ἡ φύση τοῦ ἀνθρώπου θά ἀποκτήση τό «ἀεί εἶναι», ἀλλά τό«ἀεί εὖ εἶναι» ἤ τό «ἀεί φεῦ εἶναι» εἶναι θέμα τῆς ἀνθρωπίνης θελήσεως, πού συνδέεται μέ τήν στάση μας ἀπέναντι στόν πάσχοντα ἀδελφό. Κατά τόν θεοφόρο Μάξιμο «οὐκ ἴσως μεθέξουσι Θεοῦ... ἀλλ᾿ ἀναλόγως ἑαυτοῖς». Ὅσοι ἔκαναν καλή χρήση τῶν φυσικῶν δυνάμεων αὐτοί θά βλέπουν τήν δόξα τοῦ Θεοῦ ὡς Φῶς, ἐνῶ ὅσοι ἔκαναν κατάχρηση τῶν φυσικῶν δυνάμεων, θά βλέπουν τόν Θεό ὡς πῦρ, φωτιά.

Ἑπομένως, Κόλαση δέν εἶναι ἡ ἀπουσία τοῦ Θεοῦ, ἀλλά ἡ παρουσία τοῦ Θεοῦ ὡς φωτιά. Καί ἡ θέα τοῦ Θεοῦ ὡς φωτιά, εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς ἐσωτερικῆς πνευματικῆς τυφλώσεως τοῦ ἀνθρώπου. Εἶναι ἀκριβῶς ὅ,τι γίνεται μέ τήνθεία Κοινωνία. Ὅσοι μετέχουν ἀξίως τῆς Ἁγίας Τραπέζης λαμβάνουν τό Φῶς, ἐνῶ ὅσοι μετέχουν ἀναξίως τῆς Ἁγίας Τραπέζης λαμβάνουν φωτιά καί καταδίκη. Αὐτό θά ἔχη αἰώνιες συνέπειες.

Αὐτή εἶναι ἡ κοινή διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων τῆς Ὀρθοδοξίας, ἐνῶ οἱ δυτικοί, ἀφοῦ ἀλλοίωσαν τήν πατερική Παράδοση ἔφθασαν στό συμπέρασμα ὅτι οἱ κολασμένοι δέν θά βλέπουν τόν Θεό καί ἔτσι ἐξέλαβαν τό αἰώνιο πῦρ τῆς Ἁγίας Γραφῆς ὡς κτιστό. Θά ἀρκεσθοῦμε στήν παράθεση τῆς διδασκαλίας τοῦ ἁγίου Ἰσαάκ: «Οἱ κολαζόμενοι εἰς τήν γέενναν διά τῆς μάστιγος τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ τιμωροῦνται... Ἄτοπον εἶναι τό νά νομίζη τις ὅτι οἱ ἁμαρτωλοί εἰς τήν κόλασιν στεροῦνται τήν ἀγάπην τοῦ Θεοῦ διότι ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ,... δίδεται κοινῶς εἰς πάντας, ἐνεργεῖ ὅμως διά τῆς δυνάμεως τῆς φύσεως αὐτῆς κατά δύο τρόπους, τούς μέν ἁμαρτωλούς κολάζει, τούς δέ δικαίους εὐφραίνει».

* * *

Στήν παράκληση τοῦ πλουσίου νά στείλη ὁ Ἀβραάμ τόν Λάζαρο στό σπίτι του γιά νά μετανοήσουν οἱ ἀδελφοί του, ὁ Ἀβραάμ ἀπαντᾶ: «ἔχουσι Μωϋσέα καί Προφήτας· ἀκουσάτωσαν αὐτῶν» (Λουκ. ιστ´, 29). Δηλαδή, ἔχουν τούς λόγους τῶν Προφητῶν, τήν Ἁγία Γραφή, πού πρέπει νά ἐφαρμόζουν γιά νά ἀποφύγουν τήν γέεννα τοῦ πυρός.

Ἀλλά Προφῆτες δέν ὑπῆρξαν κάποτε. Ὑπάρχουν πάντοτε. Προφήτης εἶναι ἐκεῖνος πού ἐν Χριστῷ ἀποκρυπτογραφεῖ ὅλα τά ἱστορικά γεγονότα, πού γιά τούς ὑπόλοιπους ἀνθρώπους εἶναι τυλιγμένα στό σκοτάδι. Εἶναι ἐκεῖνος πού κάτω ἀπό κάθε γεγονός βλέπει τίς ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ. Οἱ Προφῆτες, πού μαζί μέ τό Προφητικό χάρισμα συνδυάζουν τό Βασιλικό καί τό Ἱερατικό, εἶναι οἱ κριτές τῆς ἱστορίας, πού ἀναλύουν τά γεγονότα, μιλοῦν προφητικάγιά νά μετανοήσουν οἱ ἄνθρωποι. Ἑπομένως, δέν χρειάζονται νά ἀναστηθοῦν νεκροί γιά νά μιλήσουν, ἀφοῦ ὑπάρχουν οἱ ἅγιοι, πού ἤδη ἔχουν ἀναστηθῆ καί μποροῦν νά μιλήσουν.

Γι᾿ αὐτό, ὁ κάθε μεταμορφωμένος κήρυκας καί ὁ κάθε μεταμορφωμένος πιστός, ὡς Προφήτης, δέν πρέπει νά κινῆται καί νά ἀναλύεται ἀπό τά φαινόμενα, δέν μπορεῖ νά «συμβιβάζεται μέ τούς συμβιβασμούς». Πρέπει νά μιλᾶ γιά τήν κοινωνική ἀδικία καί τήν ἐκμετάλλευση τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ. Τό προφητικό κήρυγμα, ὡς κήρυγμα ἐλευθερίας τοῦ ἀνθρώπου, ἀπό κάθε τυραννία, πού κατά βάση εἶναι ἡ βασιλεία τοῦ Σατανᾶ, πρέπει νά λάβη τήν θέση του στήν σημερινή ἐκκλησιαστική ζωή. Σήμερα χρειάζονται Προφῆτες πού εἰρηνικά καί ἤρεμα, δηλαδή θυσιαστικά θά κρίνουν τήν ἱστορία καί θά ἀνοίγουν δρόμους γιά τήν βίωση τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι, ἡ Ἐκκλησία εἰρηνικά θά πάρη θέση στά φλέγοντα προβλήματα, πού μαστίζουν τίς ἀνθρώπινες κοινωνίες, θά δείξη τό ἐνδιαφέρον της γιά τήν ἀποκατάσταση τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, τῆς ἀνθρωπίνης θελήσεως καί τήν θέωση τοῦ ἀνθρώπου.

Τέτοιοι Προφῆτες πού ἐξαγγέλουν τό προφητικό κήρυγμα καί ἐλευθερώνουν τόν ἄνθρωπο ὑπάρχουν πολλοί σήμερα καί ἐργάζονται ἤρεμα καί ἀθόρυβα. Κινοῦνται πέρα ἀπό τήν ἐπιφάνεια, ἀλλά ἀπό τό βάθος αὐτό πού ἐργάζονται ἤ ἀπό τό στενό τους περιβάλλον θά διαλύσουν κάθε ἀνθρώπινη ἐπιφάνεια καί θά φανερώσουν τήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Δηλαδή, δέν θά καταργήσουν τήν ἀνισότητα τῆς θελήσεως, ἀλλά θά μεταμορφώσουν τήν ἀνθρώπινη φύση, ἀπαλλάσσοντας τόν ἄνθρωπο ἀπό τήν ἀγχώδη καθημερινότητα.

ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο Ὅσοι Πιστοί

Δεῖτε ἐπίσης: Η ΠΑΡΑΒΟΛΗ ΤΟΥ ΠΛΟΥΣΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ