Εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα

(Ματθ. η´ 28-34, θ´ 1)

Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, ἐλθόντι αὐτῷ εἰς τὸ πέραν εἰς τὴν χώραν τῶν Γεργεσηνῶν ὑπήντησαν αὐτῷ δύο δαιμονιζόμενοι ἐκ τῶν μνημείων ἐξερχόμενοι, χαλεποὶ λίαν, ὥστε μὴ ἰσχύειν τινὰ παρελθεῖν διὰ τῆς ὁδοῦ ἐκείνης. καὶ ἰδοὺ ἔκραξαν λέγοντες· Τί ἡμῖν καὶ σοί, Ἰησοῦ υἱὲ τοῦ Θεοῦ; ἦλθες ὧδε πρὸ καιροῦ βασανίσαι ἡμᾶς; ἦν δὲ μακρὰν ἀπ´ αὐτῶν ἀγέλη χοίρων πολλῶν βοσκομένη. οἱ δὲ δαίμονες παρεκάλουν αὐτὸν λέγοντες· Εἰ ἐκβάλλεις ἡμᾶς, ἐπίτρεψον ἡμῖν ἀπελθεῖν εἰς τὴν ἀγέλην τῶν χοίρων. καὶ εἶπεν αὐτοῖς· Ὑπάγετε. οἱ δὲ ἐξελθόντες ἀπῆλθον εἰς τὴν ἀγέλην τῶν χοίρων · καὶ ἰδοὺ ὥρμησεν πᾶσα ἡ ἀγέλη τῶν χοίρων κατὰ τοῦ κρημνοῦ εἰς τὴν θάλασσαν, καὶ ἀπέθανον ἐν τοῖς ὕδασιν. οἱ δὲ βόσκοντες ἔφυγον, καὶ ἀπελθόντες εἰς τὴν πόλιν ἀπήγγειλαν πάντα καὶ τὰ τῶν δαιμονιζομένων. καὶ ἰδοὺ πᾶσα ἡ πόλις ἐξῆλθεν εἰς συνάντησιν τῷ Ἰησοῦ, καὶ ἰδόντες αὐτὸν παρεκάλεσαν ὅπως μεταβῇ ἀπὸ τῶν ὁρίων αὐτῶν. Καί ἐμβάς εἰς πλοῖον διεπέρασεν καί ἦλθεν εἰς τήν ἰδίαν πόλιν.

Τό πρόσωπο τοῦ διαβόλου

«ὑπήντησαν αὐτῷ δύο δαιμονιζόμενοι ἐκ τῶν μνημείων ἐξερχόμενοι, χαλεποί λίαν, ὥστε μή ἰσχύειν τινα παρελθεῖν διά τῆς ὁδοῦ ἐκείνης» (Ματθ. η´, 28)

Ἡ συνάντηση τοῦ Χριστοῦ μέ τούς δαιμονιζομένους ἦταν μιά ἀποκάλυψη ἀφ᾿ ἑνός μέν τοῦ πραγματικοῦ προσώπου καί ἔργου τοῦ διαβόλου καί ἀφ᾿ ἑτέρου τῆς δυνάμεως τοῦ Χριστοῦ. Ἀκόμη τά ὅσα ἔγιναν στήν Χώρα τῶν Γεργεσηνῶν ἀποδεικνύουν τό ἀντικοινωνικό ἔργο τοῦ διαβόλου καί τό κατ᾿ ἐξοχήν κοινωνικό ἔργο τοῦ Χριστοῦ.

Στήν συνέχεια θά σημειωθοῦν μερικές παρατηρήσεις γύρω ἀπό τήν ἀντικοινωνικότητα τοῦ διαβόλου, γιατί δυστυχῶς σήμερα οἱ ἄνθρωποι παρουσιάζουν τήν ἁμαρτία σάν τό πιό φυσικό γεγονός, ἐνῶ εἶναι παρά φύση καί ἀντικοινωνική κατάσταση.

* * *

Ὁ διάβολος εἶναι πρόσωπο, ὀντότητα, καί τό ἔργο του εἶναι καταστρεπτικό γιά ὅλη τήν δημιουργία. Τά δαιμόνια κατέλαβαν τό σῶμα τῶν ἀνθρώπων ἐκείνων, μιλοῦσαν προσωπικά μέ τόν Χριστό, Τόν παρακαλοῦσαν νά τούς ἐπιτρέψη νά εἰσέλθουν εἰς τούς χοίρους καί ὅταν ἐπετράπη τότε ἡ ἀγέλη τῶν χοίρων «ὥρμησε κατά τοῦ κρημνοῦ εἰς τήν θάλασσαν καί ἀπέθανον ἐν τοῖς ὕδασιν» (Ματθ. η´, 32).

Αὐτά τά γεγονότα, ὅπως καί ὅλα τά περιστατικά τῆς Ἁγίας Γραφῆς, εἶναι ἕνας καθρέπτης καθαρότατος πού μᾶς φανερώνει τί εἶναι ὁ διάβολος. Μερικοί σύγχρονοι ἐπηρεασμένοι ἀπό διάφορα ἰδεολογικά καί φιλοσοφικά ρεύματα, ἰσχυρίζονται ὅτι ὁ διάβολος εἶναι μιά ἁπλῆ προσωποποίηση τοῦ κακοῦ, εἰκόνες τῶν φαντασιοπλήκτων Χριστιανῶν πού ἐπιμένουν νά βλέπουν παντοῦ δαιμόνια. Μάλιστα εἰρωνεύονται κάθε διδασκαλία περί τοῦ διαβόλου. Ὅμως κατά τήν Ἁγία Γραφή ὁ Χριστός ἔγινε ἄνθρωπος «ἵνα διά τοῦ θανάτου καταργήσῃ τόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου, τοῦτ᾿ ἔστι τόν διάβολον» (Ἑβρ. β´, 14). «Εἰς τοῦτο ἐφανερώθη ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, ἵνα λύσῃ τά ἔργα τοῦ διαβόλου» (Α´ Ἰω. γ´, 8).

Κατά τήν Βιβλικοπατερική Παράδοση ὁ διάβολος δέν εἶναι προσωποποίηση τῶν παθῶν, ἀλλά πρόσωπο πού δημιουργήθηκε ἀπό τόν Θεό ὡς ἄγγελος καί ὅταν ἔχασε τήν κοινωνία μαζί Του ἔγινε σκοτεινό πνεῦμα, διάβολος. Ὁ διάβολος, ὡς πρόσωπο, ἔχει αὐτεξούσιο, δηλαδή ἐλευθερία, τήν ὁποία δέν παραβιάζει, οὔτε καταργεῖ ὁ Θεός. Ἡ παντοδυναμία τοῦ Θεοῦ, σύμφωνα μέ τήν βούλησή Του, δέν καταργεῖ τήν ἐλευθερία τῶν λογικῶν ὄντων. Ἔτσι, ἀφήνει τόν διάβολο νά ἐργάζεται τό κακό, ἐπειδή εἶναι πρόσωπο, ὅμως περιορίζει τό καταστρεπτικό του ἔργο μέ τήν ἀγάπη καί τήν φιλανθρωπία Του. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος μετανοῆ, τόν συγχωρεῖ καί κατ᾿ αὐτόν τόν τρόπο περιορίζει τό βασίλειο τοῦ πονηροῦ. Ἡ τελική ὅμως κατάργηση τοῦ κράτους τοῦ διαβόλου θά γίνη κατά τήν Δευτέρα Παρουσία.

Τό ἔργο τοῦ διαβόλου εἶναι καταστρεπτικό. Μισεῖ ὑπερβολικά τόν ἄνθρωπο καί ὅλη τήν δημιουργία. Διακατέχεται ἀπό ὑπερβολική θανατηφόρα μισανθρωπία. Ἐμπνέει σκέψεις ἐναντίον τοῦ Θεοῦ καί τοῦ συνανθρώπου του, ἐπηρεάζει τήν βούληση τοῦ ἀνθρώπου, ἐνεργεῖ στήν φύση ὀντολογικά. Οἱ Πατέρες λένε ὅτι ἐπειδή οἱ ἄνθρωποι δέν μποροῦσαν νά καταλάβουν τήν ὕπαρξη καί μανία τοῦ διαβόλου, πού ἐκδηλώνεται μέ τίς προσβολές ἐναντίον τῆς ψυχῆς, γι᾿ αὐτό ὁ Θεός παραχωρεῖ νά εἰσέρχεται καί στό σῶμα, ὥστε ὅλοι νά ἐννοήσουμε τήν μανία του. Ἐπίσης, ἐπέτρεψε ὁ Θεός νά εἰσέλθουν τά δαιμόνια στούς χοίρους, πού ὅρμησαν ἀμέσως στήν θάλασσα, γιά νά φανῆ ὅτι οἱ δαίμονες θά κατέστρεφαν τελείως τούς ἀνθρώπους, ἄν δέν ἀναχαιτίζονταν ἀπό τήν δύναμη τοῦ Θεοῦ. Πράγματι, ὁ διάβολος ἤθελε νά θανατώση μέ μία κίνηση ὁλόκληρη τήν ἀνθρωπότητα, ἀλλά δέν μπορεῖ γιατί ὁ Θεός εἶναι «ὁ ζωοποιῶν τά πάντα».

* * *

Στήν περίπτωση τῶν δύο δαιμονιζομένων βλέπουμε καί κάτι ἄλλο. Ὅταν οἱ δύο ἄνθρωποι κατελήφθησαν ἀπό τά δαιμόνια, βγῆκαν ἔξω ἀπό τίς πόλεις καί τίς οἰκογένειές τους, κατοικοῦσαν στά μνήματα, ἦταν «χαλεποί λίαν», δηλαδή ἦταν ὁ φόβος καί ὁ τρόμος τῶν ἀνθρώπων. Ἄρα, καταληφθέντες ὑπό τοῦ δαιμονίου, ἔγιναν ἀντικοινωνικοί. Αὐτό εἶναι μιά μεγάλη ἀλήθεια πού παρουσιάζεται στήν Ἁγία Γραφή καί φυλάσσεται στήν Ἐκκλησία.

Κάθε ἁμαρτία εἶναι ἀπώλεια τῆς θείας Χάριτος καί καταστροφή τῆς κοινωνίας. Γιά παράδειγμα, ὅταν κλέβουμε, ἀπομακρυνόμαστε ἀπό τόν Θεό καί βλάπτουμε τόν συνάνθρωπό μας, μέ ἀποτέλεσμα νά διασπᾶται ἡ κοινωνία τῆς ἀγάπης. Ἡ μισοθεΐα καί ἡ μισανθρωπία εἶναι στενώτατα συνδεδεμένες μεταξύ τους. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς λέγει ὅτι οἱ ἁμαρτωλοί εἶναι χειρότεροι ἀπό τούς δαιμονιζομένους κατά τό σῶμα. Διότι οἱ δαιμονισμένοι κατακομματιάζουν τά σώματά τους καί βλάπτουν τούς παρευρισκομένους, ἐνῶ οἱ ἁμαρτωλοί μέ τίς πονηρές ἐπιθυμίες καί πράξεις διαφθείρουν καί τίς δικές τους ψυχές καί τίς ψυχές αὐτῶν πού τούς πλησιάζουν. Οἱ δαιμονισμένοι, κατά τόν καιρό τοῦ θανάτου, λυτρώνονται ἀπό τήν ἐπήρεια τῶν δαιμόνων, ἀφοῦ ξεχωρίζεται ἡ ψυχή ἀπό τό σῶμα, ἐνῶ οἱ «ἀμετανοήτως ἁμαρτάνοντες» ἔχουν αἰώνια βλάβη. Ὅλοι σπλαχνιζόμαστε ἐκεῖνον πού ἐνοχλεῖται ἀπό τόν δαίμονα στό σῶμα, ὅλοι ὅμως μισοῦμε τόν φονιά, τόν φιλάργυρο, τόν ὑπερήφανο, τόν ἀναίσχυντο καί ἀνυπότακτο. Ὁ δαιμονισμένος καταλαμβάνεται ἀπό τό δαιμόνιο χωρίς νά τό θέλη, ἐνῶ ὁ «φιλαμαρτήμων» μέ τήν θέλησή του κάνει τό κακό. Αὐτά δείχνουν τήν ἀντικοινωνικότητα τῆς ἁμαρτίας.

Πολλές ἀναρχικές καί ἀντικοινωνικές ἐνέργειες, πού βλέπουμε νά ἐκδηλώνωνται στήν σημερινή κοινωνία, τό φοβερό κύμα τῆς βίας, εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς ἁμαρτίας. Οἱ πόλεμοι καί οἱ διάφορες ἀκαταστασίες ἔχουν αἰτία τήν φιλαργυρία καί τήν φιληδονία, ἄλλοτε τῶν πλουσίων γιά νά διαφυλάξουν καί νά αὐξήσουν τά ἀγαθά τους καί ἄλλοτε τῶν πτωχῶν γιά νά ἀποκτήσουν καί αὐτοί ὑλικά ἀγαθά. Ὁ ἀδελφόθεος Ἰάκωβος γράφει: «Πόθεν πόλεμοι καί μάχαι ἐν ὑμῖν; οὐκ ἐντεῦθεν ἐκ τῶν ἡδονῶν ὑμῶν τῶν στρατευομένων ἐν τοῖς μέλεσιν ὑμῶν;» (Ἰακ. δ´, 1). Ἡ συσσώρευση τῶν ὑλικῶν σέ λίγους ἀνθρώπους δημιουργεῖ πολλά προβλήματα στό κοινωνικό σύνολο, εἶναι πηγή ἀκαταστασίας, ὅπως ἀκριβῶς ἡ συγκέντρωση τοῦ αἵματος στήν καρδιά προκαλεῖ πολλές ἀνωμαλίες καί θάνατο ἀκόμη. Μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι καί ἡ ἀρρωστημένη κατάσταση ἀπό τήν ἔλλειψη τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν δημιουργεῖ ἰσάριθμα προβλήματα.

Ἔτσι, ἡ ἁμαρτία εἶναι παρά φύση ζωή, ἐνῶ ἡ ἐν Χριστῷ ζωή πού συνδέεται μέ τήν ταπείνωση καί τήν ἀγάπη εἶναι ἡ πιό φυσική καί κοινωνική ζωή. Εἶναι μεγάλο ψέμα αὐτό πού διαδίδεται ὅτι ὁ Χριστιανός εἶναι ἀπόκοσμος καί ἀντικοινωνικός. Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ εἶναι ὁ πλέον κοινωνικός. Ἔξω ἀπό τόν Θεό δέν ὑπάρχει φυσικότητα.

* * *

Αὐτό εἶναι τό μισάνθρωπο πρόσωπο τοῦ διαβόλου καί τό ἀντικοινωνικό του ἔργο. Τό κακό εἶναι ὅτι ἡ παιδεία καί ὅλος ὁ πολιτισμός μας ἀγνοεῖ αὐτήν τήν πραγματικότητα. Ὄχι μόνον δέν τήν ἀντιμετωπίζει, ἀλλά οὔτε μιλάει γιά τόν διάβολο καί τήν ἁμαρτία. Γι᾿ αὐτό, μποροῦμε μέ βεβαιότητα νά ποῦμε, ὅτι ἀφήνουν τόν ἄνθρωπο ἀλύτρωτο, ἀνίσχυρο καί ἀδύνατο. Αὐτό τό ἔργο τό κάνει ἡ ὀρθόδοξη ἀνθρωπολογία, σωτηριολογία καί ποιμαντική, γι᾿ αὐτό καί εἶναι ἡ κατ᾿ ἐξοχήν παιδεία πού βγάζει τόν ἄνθρωπο ἀπό τόν ἐγκλωβισμό του στήν πλάνη τοῦ διαβόλου καί τῆς ἁμαρτίας καί τόν καθιστᾶ ἐλεύθερο. Χωρίς αὐτή τήν ἀναφορά καί τήν προσπάθεια ὁ ἄνθρωπος εἶναι στήν κυριολεξία μονοδιάστατος.

ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο Ὅσοι Πιστοί