Εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα

(Ματθ. ιδ´ 22-34)

Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, εὐθέως ἠνάγκασεν ὁ Ἰησοῦς τοὺς μαθητὰς ἐμβῆναι εἰς τὸ πλοῖον καὶ προάγειν αὐτὸν εἰς τὸ πέραν, ἕως οὗ ἀπολύσῃ τοὺς ὄχλους. καὶ ἀπολύσας τοὺς ὄχλους ἀνέβη εἰς τὸ ὄρος κατ’ ἰδίαν προσεύξασθαι. ὀψίας δὲ γενομένης μόνος ἦν ἐκεῖ. τὸ δὲ πλοῖον ἤδη σταδίους πολλοὺς ἀπὸ τῆς γῆς ἀπεῖχεν, βασανιζόμενον ὑπὸ τῶν κυμάτων, ἦν γὰρ ἐναντίος ὁ ἄνεμος. τετάρτῃ δὲ φυλακῇ τῆς νυκτὸς ἦλθεν πρὸς αὐτοὺς περιπατῶν ἐπὶ τὴν θάλασσαν. οἱ δὲ μαθηταὶ ἰδόντες αὐτὸν ἐπὶ τῆς θαλάσσης περιπατοῦντα ἐταράχθησαν λέγοντες ὅτι Φάντασμά ἐστιν, καὶ ἀπὸ τοῦ φόβου ἔκραξαν. εὐθὺς δὲ ἐλάλησεν [ὁ Ἰησοῦς] αὐτοῖς λέγων, Θαρσεῖτε, ἐγώ εἰμι· μὴ φοβεῖσθε. ἀποκριθεὶς δὲ αὐτῷ ὁ Πέτρος εἶπεν, Κύριε, εἰ σὺ εἶ, κέλευσόν με ἐλθεῖν πρὸς σὲ ἐπὶ τὰ ὕδατα· ὁ δὲ εἶπεν, Ἐλθέ. καὶ καταβὰς ἀπὸ τοῦ πλοίου ὁ Πέτρος περιεπάτησεν ἐπὶ τὰ ὕδατα καὶ ἦλθεν πρὸς τὸν Ἰησοῦν. βλέπων δὲ τὸν ἄνεμον ἐφοβήθη, καὶ ἀρξάμενος καταποντίζεσθαι ἔκραξεν λέγων, Κύριε, σῶσόν με. εὐθέως δὲ ὁ Ἰησοῦς ἐκτείνας τὴν χεῖρα ἐπελάβετο αὐτοῦ καὶ λέγει αὐτῷ, Ὀλιγόπιστε, εἰς τί ἐδίστασας; καὶ ἀναβάντων αὐτῶν εἰς τὸ πλοῖον ἐκόπασεν ὁ ἄνεμος. οἱ δὲ ἐν τῷ πλοίῳ προσεκύνησαν αὐτῷ λέγοντες, Ἀληθῶς θεοῦ υἱὸς εἶ. Καὶ διαπεράσαντες ἦλθον ἐπὶ τὴν γῆν εἰς Γεννησαρέτ.

Τό ἐσωτερικό πρόβλημα

«Θαρσεῖτε, ἐγώ εἰμί· μή φοβεῖσθε» (Ματθ. ιδ´, 27)

  

Ὁ ἱερός Χρυσόστομος ἑρμηνεύοντας τήν περίπτωση τοῦ Ἀποστόλου Πέτρου πού ἐνῶ βάδιζε ἐπάνω στά κύματα ἔπειτα βυθιζόταν, λέγει ὅτι ὁ Χριστός τήν στιγμή ἐκείνη δέν κατέπαυσε τόν ἄνεμο, ἀλλά ἅπλωσε τό χέρι Του καί τόν ἔπιασε λέγοντας «ὀλιγόπιστε εἰς τί ἐδίστασας;» (Ματθ. ιδ´, 31). Μέ τόν τρόπο αὐτό ὁ Χριστός ἔδειξε ὅτι τήν μεταβολή στόν Πέτρο δέν τήν ἔκανε ἡ δύναμη τοῦ ἀνέμου, ἀλλά ἡ ὀλιγοπιστία του. Ἄν ἡ πίστη του δέν ἀσθενοῦσε, τότε εὔκολα θά μποροῦσε νά ἀντιμετωπίση τόν ἄνεμο. Γι᾿ αὐτό ὁ Χριστός τόν ἔπιασε ἀπό τό χέρι καί ἄφησε τόν ἀέρα νά πνέη, δείχνοντας ὅτι ὁ ἄνεμος δέν μπορεῖ νά κάνη κανένα κακό, ὅταν ἡ πίστη εἶναι σταθερή.

Κατά τούς ἁγίους Πατέρας οἱ δαίμονες στέκονται συνεχῶς ἐπάνω στά τρία μέρη τῆς ψυχῆς, δηλαδή τό λογιστικό, τό θυμικό καί τό ἐπιθυμητικό καί τά ἐρεθίζουν μέ τίς μανιώδεις ἐπιθέσεις τους. Τό λογιστικό κινοῦν σέ λογισμούς αἱρετικούς καί βλασφήμους, τό θυμικό σέ πράξεις ἐναντίον ὅσων τόν ἔβλαψαν καί τό ἐπιθυμητικό σέ ἐπιθυμίες αἰσχρές.

Ὅλοι μας ἔχουμε δοκιμάσει αὐτή τήν τρικυμία τῶν λογισμῶν, πού γίνεται ὅταν ὁ διάβολος μέ τήν μανία του καί τήν τέχνη του εἰσάγει μέσα μας ἕνα λογισμό εἴτε ἐναντίον τοῦ Θεοῦ, εἴτε ἐναντίον τῶν συνανθρώπων μας. Ἴσως στό θέμα αὐτό ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος εἶναι περισσότερο εὐάλωτος, γι᾿ αὐτό καί ὑποφέρει. Ἐπειδή μιλοῦμε μέ τόν λογισμό πάσχουμε φοβερά καί φθάνουμε πολλές φορές στά ὅρια τῆς τρέλλας. Στήν πραγματικότητα τότε μιλοῦμε μέ τόν διάβολο, πού βάζει τούς λογισμούς καί ἔτσι ταράσσεται ὅλη μας ἡ ὕπαρξη. Ὑποφέρουμε πολύ ἀπό τόν πόλεμο αὐτό γιατί ἀγνοοῦμε τήν Ὀρθόδοξη ἀρχή τῆς νήψεως.

Οἱ ἅγιοι Πατέρες ἀπό τήν πείρα τους μᾶς ἔχουν διδάξει ὅτι πρέπει νά ἀγωνιζόμαστε ἐναντίον τῶν ἁπλῶν λογισμῶν γιά νά μή γίνουν χρονίζοντες, ἐναντίον τῶν χρονιζόντων λογισμῶν γιά νά μή γίνουν ἐμπαθεῖς καί ἐναντίον τῶν ἐμπαθῶν γιά νά μή γίνουν συγκατάθεση, ὁπότε ἐνεργεῖται ἡ ἁμαρτία.

Ὑπάρχουν πολλοί τρόποι γιά νά ἀπαλλαγῆ κανείς ἀπό τήν φρικτή αὐτή κατάσταση, πού δημιουργεῖ ὑποψίες, φαντασίες, μίση κλπ. μέ ἀποτέλεσμα νά ἔρχεται μεγάλη ταραχή. Οἱ λογισμοί εἴτε διώκονται μέ τήν προσευχή, τήν ἐργασία κλπ. εἴτε ἀποκόπτονται μέ τήν καταφρόνηση τῶν αἰσθητῶν πραγμάτων. Ἐπίσης, οἱ λογισμοί ἐξαφανίζονται μέ τήν τελεία ἐμπιστοσύνη στόν Θεό. «Ὁ καθάπαξ ἑαυτόν ἀφιερώσας τῷ Θεῷ, ἐν ἀναπαύσει νοός διάγει» (ἅγιος Ἰσαάκ). Ἐπίσης, σέ περίπτωση τρικυμίας λογισμῶν μᾶς βοηθοῦν οἱ προσευχές τῶν ἁγίων. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ἑρμηνεύοντας τήν παραγγελία πού ἔδωσε ὁ Χριστός νά εὐλογοῦν τήν οἰκία στήν ὁποία θά εἰσέρχωνται, λέγει: «Πολλές φορές ἔχουμε πόλεμο στούς λογισμούς καί ταρασσόμαστε χωρίς νά μᾶς ἐνοχλῆ κανείς καί συνεχῶς ἐπανίστανται πονηρές ἐπιθυμίες. Αὐτή τήν μάχη τήν καταστέλλει τό ρῆμα ἐκεῖνο τῶν ἁγίων (ἡ εὐλογία) καί προξενεῖ μέσα μας πολλή γαλήνη. Τήν ὥρα πού λέγει τό ρῆμα τοῦτο ἀμέσως φεύγει ἀπό τήν ψυχή μας κάθε ἐνθύμηση διαβολική καί κάθε ἄτοπος λογισμός...». Γι᾿ αὐτό τό «εἰρήνη πᾶσι» πού λέγει ὁ λειτουργός Ἱερεύς ἤ ἡ εὐλογία τοῦ πνευματικοῦ μας πατρός εἰρηνεύει τήν ψυχή μας. Ἐκδιώκει τόν διάβολο πού προξενεῖ ταραχή.

* * *

Ὅταν δέν γνωρίζουμε τόν τρόπο τῆς ἀντιμετωπίσεως τῶν ἐμπαθῶν λογισμῶν καί τούς ἀφήνουμε ἀνενόχλητους νά ἐργάζωνται τό φθοροποιό τους ἔργο, τότε ἔρχονται σαρκικές ἐπαναστάσεις καί διαπράξεις σαρκικῶν ἁμαρτιῶν. Ἐπίσης, ἡ σαρκική ἐπανάσταση εἶναι καί ἰδιαίτερη ἐνέργεια τοῦ πονηροῦ. Δηλαδή, ὅπως λέγουν οἱ ἅγιοι Πατέρες, ὁ διάβολος ἐπιτίθεται ἐναντίον τοῦ ἀνθρώπου, ἄλλοτε ἐμβάλλοντας διαφόρους λογισμούς καί ἄλλοτε ἐξάπτοντας τήν σάρκα, ὥστε νά ἀναπτυχθῆ ἡ ἡδονή, νά προσελκυσθῆ καί νά αἰχμαλωτισθῆ ὁ νοῦς καί νά διαπραχθῆ ἡ ἁμαρτία.

Ἡ ἀντιμετώπιση καί αὐτῆς τῆς τρικυμίας γίνεται μέ τήν δύναμη τοῦ Χριστοῦ. Ἡ κατάπαυση τοῦ ἀνέμου καί ἡ εἰρήνευση δέν εἶναι ἀποτέλεσμα καλῶν καί εὐσεβῶν σκέψεων, ἀλλά ἔλευση τῆς θείας Χάριτος. ψὉ Χριστιανός, ἑπομένως, μεταχειρίζεται τά πνευματικά μέσα, πού ὁ Ἴδιος ὁ Χριστός ὑπέδειξε, δηλαδή τήν προσευχή καί τήν νηστεία. Κυρίως ἐπικαλεῖται τήν βοήθεια τοῦ Θεοῦ μέ τήν σύντομη καί «χαριτωμένη» εὐχή τό «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱέ τοῦ Θεοῦ ἐλέησόν μέ τόν ἁμαρτωλόν».

Ὅταν ἔρχεται μέσα μας ἡ Χάρη τοῦ Χριστοῦ, τότε γίνεται γαλήνη μεγάλη. Εἰρηνεύουν τά πάντα. Ὁ ἄνθρωπος βιώνει τήν βαθειά καί ἀναφαίρετη εἰρήνη. Καί οἱ πλέον ἐπιρρεπεῖς στά σαρκικά παραπτώματα, λαμβάνοντες τήν Χάρη τοῦ Χριστοῦ, μποροῦν νά αἰσθανθοῦν τήν βαθειά εἰρήνη τῆς ἐγκράτειας. Καί τό πιό ἐπαναστατημένο σῶμα κατευνάζεται ἀπό τήν ἔλευση τῆς θείας Χάριτος. Ὅπως ἕνα φάρμακο σταματᾶ τούς πόνους, ἔτσι καί πολύ περισσότερο ἡ θεία Χάρη κατευνάζει τήν σάρκα, καί γαληνεύει τήν ψυχή.

* * *

Ὅλα ὅσα ἐλέχθησαν μέχρι τώρα μᾶς δείχνουν μιά μεγάλη ἀλήθεια. Συνήθως ἐμεῖς καταφερόμαστε ἐναντίον τῶν ἄλλων καί ἐναντίον τῆς κοινωνίας. Αἰτία ὅλων τῶν κακῶν, πού μᾶς μαστίζουν, θεωροῦμε τήν κοινωνία. Σέ δύσκολες στιγμές λέμε ὅτι φταίει τό σύστημα, τό κατεστημένο, ἡ ἄρρωστη κοινωνία, οἱ κακοί ἄνθρωποι. Ὅμως κάνουμε μεγάλο λάθος γιατί προσδίδουμε στήν κοινωνία μιά ἀπρόσωπη ἔννοια καί γιατί βλέπουμε τήν ὕπαρξη τοῦ κακοῦ ἔξω ἀπό μᾶς. Τό πρόβλημα εἶναι ἐσωτερικό. Τό κακό πού ὑπάρχει στήν κοινωνία εἶναι ἀποτέλεσμα τῶν ἀρρωστημένων προσώπων. Μέ ἄλλα λόγια τά ἄρρωστα πρόσωπα ἀρρωσταίνουν τούς κοινωνικούς θεσμούς καί οἱ κοινωνικοί θεσμοί ἀρρωσταίνουν πιό πολύ τά πρόσωπα.

Στήν θεολογία λέμε ὅτι ἡ φύση καί τά πλαίσια τῆς ζωῆς δέν ἔχουν ἐλεύθερη θέληση. Αὐτό σημαίνει ὅτι δέν ἔπεσαν ἀπό μόνα τους στήν ἁμαρτία, ἀλλά παρασύρθηκαν ἀπό τόν ἄνθρωπο. Ἔτσι, τό πρόβλημα δέν εἶναι τόσο ἡ κοινωνία, τό σύστημα, τό κατεστημένο, ὅσο ὁ ἄνθρωπος-πρόσωπο. Ἡ ἐπιδίωξη νά φτιάξουμε τήν κοινωνία, νά ἀλλάξουμε τούς κοινωνικούς θεσμούς, μέ τήν ἐλπίδα ὅτι θά βελτιωθῆ ἡ ζωή μας, δείχνει ἄγνοια τοῦ προβλήματος. Ὅταν ἔχουμε ἐσωτερική γαλήνη τότε δέν μᾶς ἐνοχλοῦν τά ἐξωτερικά ἐρεθίσματα καί μέ τόν τρόπο μας βοηθοῦμε στήν ἀλλαγή τῆς κοινωνίας. Ὅταν εἴμαστε κυριευμένοι ἀπό λογισμούς καί σαρκικές ἐπαναστάσεις καί ἔχουμε ἐσωτερική τρικυμία, τότε ὅλα μᾶς φταῖνε. Ὑποφέρουμε καί κάνουμε καί τούς ἄλλους νά ὑποφέρουν.

Νά εἰρηνεύσουμε, ἀπαλλασσόμενοι, μέ τήν δύναμη τῆς θείας Χάριτος, ἀπό λογισμούς καί σαρκικές ἐπαναστάσεις καί τότε θά εἴμαστε κοινωνικοί ἄνθρωποι, πηγή εἰρήνης γιά τόν κόσμο.

ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο Ὅσοι Πιστοί