Λέγει αὐτῷ ἡ γυνή· Κύριε, θεωρῶ ὅτι προφήτης εἶ σύ. Οἱ πατέρες ἡμῶν ἐν τῷ ὄρει τούτῳ προσεκύνησαν· καὶ ὑμεῖς λέγετε ὅτι ἐν Ἱεροσολύμοις ἐστὶν ὁ τόπος ὅπου δεῖ προσκυνεῖν. Λέγει αὐτῇ ὁ Ἰησοῦς· γύναι, πίστευσόν μοι ὅτι ἔρχεται ὥρα ὅτε οὔτε ἐν τῷ ὄρει τούτῳ οὔτε ἐν Ἱεροσολύμοις προσκυνήσετε τῷ πατρί. Ὑμεῖς προσκυνεῖτε ὃ οὐκ οἴδατε, ἡμεῖς προσκυνοῦμεν ὃ οἴδαμεν· ὅτι ἡ σωτηρία ἐκ τῶν Ἰουδαίων ἐστίν. Ἀλλ’ ἔρχεται ὥρα, καὶ νῦν ἐστιν, ὅτε οἱ ἀληθινοὶ προσκυνηταὶ προσκυνήσουσι τῷ πατρὶ ἐν πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ· καὶ γὰρ ὁ πατὴρ τοιούτους ζητεῖ τοὺς προσκυνοῦντας αὐτόν. Πνεῦμα ὁ Θεός, καὶ τοὺς προσκυνοῦντας αὐτὸν ἐν πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖν. Λέγει αὐτῷ ἡ γυνή· οἶδα ὅτι Μεσσίας ἔρχεται ὁ λεγόμενος Χριστός· ὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος, ἀναγγελεῖ ἡμῖν πάντα. Λέγει αὐτῇ ὁ Ἰησοῦς· ἐγώ εἰμι ὁ λαλῶν σοι. Καὶ ἐπὶ τούτῳ ἦλθον οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ, καὶ ἐθαύμασαν ὅτι μετὰ γυναικὸς ἐλάλει· οὐδεὶς μέντοι εἶπε, τί ζητεῖς ἢ τί λαλεῖς μετ’ αὐτῆς; Ἀφῆκεν οὖν τὴν ὑδρίαν αὐτῆς ἡ γυνὴ καὶ ἀπῆλθεν εἰς τὴν πόλιν, καὶ λέγει τοῖς ἀνθρώποις· δεῦτε ἴδετε ἄνθρωπον ὃς εἶπέ μοι πάντα ὅσα ἐποίησα· μήτι οὗτός ἐστιν ὁ Χριστός; Ἐξῆλθον οὖν ἐκ τῆς πόλεως καὶ ἤρχοντο πρὸς αὐτόν. Ἐν δὲ τῷ μεταξὺ ἠρώτων αὐτὸν οἱ μαθηταὶ λέγοντες· ραββί, φάγε.

Ὁ δὲ εἶπεν αὐτοῖς· ἐγὼ βρῶσιν ἔχω φαγεῖν, ἣν ὑμεῖς οὐκ οἴδατε. Ἔλεγον οὖν οἱ μαθηταὶ πρὸς ἀλλήλους· μή τις ἤνεγκεν αὐτῷ φαγεῖν; Λέγει αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς· ἐμὸν βρῶμά ἐστιν ἵνα ποιῶ τὸ θέλημα τοῦ πέμψαντός με καὶ τελειώσω αὐτοῦ τὸ ἔργον. Οὐχ ὑμεῖς λέγετε ὅτι ἔτι τετράμηνός ἐστι καὶ ὁ θερισμὸς ἔρχεται; Ἰδοὺ λέγω ὑμῖν, ἐπάρατε τοὺς ὀφθαλμοὺς ὑμῶν καὶ θεάσασθε τὰς χώρας, ὅτι λευκαί εἰσι πρὸς θερισμὸν ἤδη. Καὶ ὁ θερίζων μισθὸν λαμβάνει καὶ συνάγει καρπὸν εἰς ζωὴν αἰώνιον, ἵνα καὶ ὁ σπείρων ὁμοῦ χαίρῃ καὶ ὁ θερίζων. Ἐν γὰρ τούτῳ ὁ λόγος ἐστὶν ὁ ἀληθινός, ὅτι ἄλλος ἐστὶν ὁ σπείρων καὶ ἄλλος ὁ θερίζων. Ἐγὼ ἀπέστειλα ὑμᾶς θερίζειν ὃ οὐχ ὑμεῖς κεκοπιάκατε· ἄλλοι κεκοπιάκασι, καὶ ὑμεῖς εἰς τὸν κόπον αὐτῶν εἰσεληλύθατε. Ἐκ δὲ τῆς πόλεως ἐκείνης πολλοὶ ἐπίστευσαν εἰς αὐτὸν τῶν Σαμαρειτῶν διὰ τὸν λόγον τῆς γυναικός, μαρτυρούσης ὅτι εἶπέ μοι πάντα ὅσα ἐποίησα. Ὡς οὖν ἦλθον πρὸς αὐτὸν οἱ Σαμαρεῖται, ἠρώτων αὐτὸν μεῖναι παρ’ αὐτοῖς· καὶ ἔμεινεν ἐκεῖ δύο ἡμέρας. Καὶ πολλῷ πλείους ἐπίστευσαν διὰ τὸν λόγον αὐτοῦ, τῇ τε γυναικὶ ἔλεγον ὅτι οὐκέτι διὰ τὴν σὴν λαλιὰν πιστεύομεν· αὐτοὶ γὰρ ἀκηκόαμεν, καὶ οἴδαμεν ὅτι οὗτός ἐστιν ἀληθῶς ὁ σωτὴρ τοῦ κόσμου ὁ Χριστός.

   

Ὁ Θεός ἀποκαλυπτόμενος στόν ἄνθρωπο, τοῦ χαρίζει τήν γνώση καί αὐτή ἡ γνώση τοῦ Θεοῦ συνεπάγεται τήν σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ Χριστός εἶπε στούς Ἰουδαίους: «ἐάν μή πιστεύσητε ὅτι ἐγώ εἰμί, ἀποθανεῖσθε ἐν ταῖς ἁμαρτίαις ὑμῶν» (Ἰω. η´, 24). Δηλαδή, ἡ παρουσία τοῦ Χριστοῦ ὡς «ἐγώ εἰμί» εἶναι ἡ πραγματική ζωή γιά τόν ἄνθρωπο, ἐνῶ ἡ ἄγνοια τοῦ Θεοῦ συνιστᾶ τόν θάνατο τοῦ ἀνθρώπου. Στήν Σαμαρείτιδα ὁ Κύριος ἀποκάλυψε τόν Ἑαυτό Του καί αὐτό εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα τήν σωτηρία της.

Στήν συζήτηση πού εἶχε ὁ Χριστός μέ τήν Σαμαρείτιδα γυναίκα στήν πηγή τοῦ Ἰακώβ ἀποκάλυψε τόν τρόπο τῆς ἀληθινῆς λατρείας τοῦ Θεοῦ. Ὁ Θεός εἶναι πνεῦμα καί ἐκεῖνοι πού Τόν προσκυνοῦν πρέπει νά Τόν προσκυνοῦν «ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ» (Ἰω. δ´, 23). Ὁ λόγος αὐτός ἔχει μεγάλο βάθος.

* * *

Κατά τήν πατερική ἑρμηνεία ἐδῶ παρουσιάζεται ὁ Τριαδικός Θεός. Γνωρίζουμε ὅτι ὁ Χριστιανικός Θεός δέν εἶναι μονάς ἤ δυάς, ἀλλά Τριάς, Πατήρ, Υἱός καί Ἅγιον Πνεῦμα. Στήν θεία Λειτουργία ὁμολογοῦμε: «Πατέρα, Υἱόν καί Ἅγιον Πνεῦμα, Τριάδα ὁμοούσιον καί ἀχώριστον». Ὁ Θεός Πατήρ εἶναι «Πατήρ αὐτοαληθείας, δηλονότι τοῦ μονογενοῦς Υἱοῦ καί πνεῦμα ἀληθείας ἔχει τό Πνεῦμα τό ἅγιον» (ἅγ. Γρηγόριος Παλαμᾶς). Ἑπομένως, ὁ Θεός γνωρίζεται και προσκυνεῖται ἐν τῷ Χριστῷ, πού εἶναι ἡ Ἀλήθεια καί ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι, πού εἶναι τό Πνεῦμα τῆς Ἀληθείας, τό ὁποῖο ἐκπορεύεται ἀπό τόν Πατέρα καί πέμπεται διά τοῦ Υἱοῦ.

Κατά τήν διδασκαλία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, πού συνοψίζει τήν διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας, ὁ Πατήρ εἶναι ὁ Λέγων, ὁ Υἱός εἶναι ὁ Λόγος καί τό Ἅγιον Πνεῦμα εἶναι τό Ἐμφύσημα τῆς δημιουργίας. Ὁ Λέγων φανερώνει τόν Λόγο, ὁ Λόγος φανερώνει τόν Λέγοντα, καί τό Ἅγιον Πνεῦμα «ἐκφανέν καί δοθέν» φανέρωσε τό καθ᾿ ὑπόσταση τριαδικό τοῦ Θεοῦ. Ἡ φανέρωση τῆς Ἁγίας Τριάδος, κατά τόν ἁγιορείτη ἅγιο, εἶναι μέν κοινή, συγχρόνως δέ σταδιακή, λόγῳ τῆς ἀνθρωπίνης ἀδυναμίας. Γι᾿ αὐτό ὁ Χριστός στό μέσον περίπου τῆς δράσεώς Του ἐκήρυξεν ὅτι εἶναι Υἱός τοῦ Θεοῦ καί πρός τό τέλος ἀποκάλυψε τό Ἅγιον Πνεῦμα καί τά περί τῆς ἀποστολῆς Του. Καί αὐτό, γιατί οἱ ἄνθρωποι ἦταν ἀδύναμοι νά ἀντιληφθοῦν τό τριαδικό τοῦ Θεοῦ.

Ἡ προσαγωγή μας στόν Πατέρα γίνεται διά τοῦ Υἱοῦ: «Οὐδείς ἔρχεται πρός τόν Πατέρα εἰ μή δι᾿ ἐμοῦ» (Ἰω. ιδ´, 6). Καί ἡ κοινωνία μέ τόν Χριστό γίνεται διά τοῦ Παναγίου Πνεύματος, διότι κανείς δέν μπορεῖ νά δῆ τόν Χριστό ἄνευ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἀφοῦ «οὐδείς δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ (Α´ Κορ. ιβ´, 3). Κατά τόν ἅγιο Συμεών τόν νέο Θεολόγο ὁ Πατήρ εἶναι ἡ οἰκία: «ἐν τῆ οἰκίᾳ τοῦ πατρός μου μοναί πολλαί εἰσίν» (Ἰω. ιδ´, 2). Ὁ Υἱός εἶναι ἡ θύρα διά τῆς ὁποίας εἰσερχόμεθα στήν οἰκία: «Ἐγώ εἰμί ἡ θύρα· δι᾿ ἐμοῦ ἐάν τις εἰσέλθῃ, σωθήσεται, καί εἰσελεύσεται, καί ἐξελεύσεται καί νομήν εὑρήσει» (Ἰω. ι´, 9). Καί τό Ἅγιον Πνεῦμα εἶναι τό κλειδί διά τοῦ ὁποίου ἀνοίγουμε τήν θύρα.