Κυριακή τῶν Ἁγίων Πατέρων, Προσευχή τοῦ Χριστοῦ γιά ἑνότητα

   

Προσευχή τοῦ Χριστοῦ γιά ἑνότητα

«Πάτερ ἅγιε, τήρησον αὐτούς ἐν τῷ ὀνόματί σου, ᾧ δέδωκάς μοι, ἵνα ὦσιν ἕν καθώς ἡμεῖς» (Ἰω. ιζ´, 11)

Στήν Ἀρχιερατική προσευχή τοῦ Χριστοῦ πρό τοῦ Πάθους, γίνεται λόγος γιά τήν ἑνότητα τῶν μαθητῶν-Χριστιανῶν. Ὁ Χριστός παρακαλεῖ τόν Πατέρα Του νά τηρῆ τούς μαθητάς ἐν τῷ ὀνόματί Του «ἵνα ὦσιν ἕν» (Ἰω. ιζ´, 11). Τό χωρίο αὐτό χρησιμοποιεῖται συχνά ἀπό τούς ἀνθρώπους πού ἐπιδιώκουν τήν ἕνωση τῶν «Ἐκκλησιῶν», ἀλλά μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι τίς περισσότερες φορές, ἄν ὄχι πάντοτε, κακοποιεῖται καί διαστρεβλώνεται. Ἐδῶ ὁ Κύριος δέν παρακαλεῖ γιά τήν μελλοντική ἑνότητα τῶν «Ἐκκλησιῶν», ἀλλά γιά τήν ἑνότητα «ἐν τῇ δόξῃ τοῦ Χριστοῦ, πού δίδεται στούς ἁγίους καί εἶναι παροῦσα πραγματικότητα μέσα στήν Ἐκκλησία.

* * *

Γιά νά μπορέση κανείς νά ἑρμηνεύση καλά τό χωρίο αὐτό πρέπει νά τό δῆ μέσα στά πλαίσια ὁλόκληρης τῆς ἀρχιερατικῆς προσευχῆς, πού εὑρίσκεται στό δέκατο ἕβδομο (ιζ´) κεφάλαιο τοῦ κατά Ἰωάννην Εὐαγγελίου. Παρατηρεῖ κανείς ὅτι ὅπου ὑπάρχει ἡ φράση «ἵνα ὦσιν ἕν» συνδέεται ἀμέσως μέ τό «καθώς ἡμεῖς», μέ τό «ἐν ἡμῖν», μέ τήν δόξα τοῦ Πατρός, τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἡ σύνδεση αὐτή μᾶς δίνει τήν πραγματική ἑρμηνεία τοῦ χωρίου αὐτοῦ πού μελετᾶμε.

Ἡ ἑνότητα τῶν ἀνθρώπων εἶναι ἀληθινή, ὅταν συνδέεται μέ τό «καθώς ἡμεῖς», ὅταν δηλαδή εἶναι Τριαδική. Ὁ Χριστός τό εἶπε ξεκάθαρα: «ἵνα πάντες ἕν ὦσιν, καθώς σύ πάτερ, ἐν ἐμοί κἀγώ ἐν σοί» (Ἰω. ιζ´, 21). Στήν Ἁγία Τριάδα ὑπάρχει ἀλληλοπεριχώρηση ἀγαπωμένων Προσώπων. Ὁ Πατήρ ζῆ μέσα στόν Υἱό καί τό Ἅγιο Πνεῦμα. Ὁ Υἱός μέσα στόν Πατέρα καί τό Ἅγιο Πνεῦμα. Καί τό Ἅγιο Πνεῦμα μέσα στόν Πατέρα καί τόν Υἱό. Ὑπάρχει στήν Ἁγία Τριάδα ἑνότητα οὐσίας καί ἰδιαιτερότητα ὑποστάσεων.

Ἔτσι καί ἡ ἑνότητα μεταξύ τῶν ἀνθρώπων δέν πρέπει νά εἶναι ἐξωτερική, μιά σύνδεση ἐξωτερική τῶν σωμάτων, ἀλλά ἐσωτερική. Ἡ ὑπόσταση τοῦ ἑνός ἀπό ἀγάπη νά εἰσέρχεται στήν ὑπόσταση τοῦ ἄλλου. Ἀκόμη ἡ ἑνότητα εἶναι ἀληθινή, ὅταν ὑπάρχη ἐν Χριστῷ. «Καί αὐτοί ἐν ἡμῖν ἕν ὦσιν» (Ἰω. ιζ´, 21). Ἡ κοινωνία μέ τόν ἅγιο Τριαδικό Θεό ἐξασφαλίζει τήν γνησιότητα τῆς ἀνθρωπίνης ἑνότητος. Ἐπίσης, ἡ γνήσια ἑνότητα ὑπάρχει μέ τήν θεωρία τοῦ Θεοῦ: «καί ἐγώ τήν δόξαν ἥν δέδωκάς μοι δέδωκα αὐτοῖς ἵνα ὦσιν ἕν... θέλω ὅπου εἰμί ἐγώ κἀκεῖνοι ὦσι μετ᾿ ἐμοῦ, ἵνα θεωρῶσι τήν δόξαν τήν ἐμήν...» (Ἰω. ιζ´, 22, 24).

Ὅλα αὐτά δείχνουν ὅτι ὅταν οἱ ἄνθρωποι βιώνουν τήν δόξα τῆς Ἁγίας Τριάδος στήν ἀνθρώπινη φύση τοῦ Χριστοῦ, ὅταν εἶναι συνδεδεμένοι μέ τόν Χριστό, τότε εἶναι καί μεταξύ τους ἑνωμένοι.

Ἑπομένως, στήν Ἀρχιερατική προσευχή δέν γίνεται λόγος γιά μιά ἐξωτερική ἑνότητα, πού εἶναι ἀποτέλεσμα ἐξωτερικῶν προσπαθειῶν καί γνωρισμάτων καί πού εἶναι προσδοκία τοῦ μέλλοντος, ἀλλά γιά ἑνότητα στό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, πού δόθηκε τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς καί εἶναι παροῦσα πραγματικότητα.

  

Ὅλοι οἱ ἅγιοι Πατέρες ἀφοῦ καθαρίσθηκαν ἀπό τίς φθοροποιές ἐνέργειες τῶν παθῶν, ἀφοῦ ἀπέβαλαν μέ τήν Χάρη τοῦ Χριστοῦ τήν σκότωση τοῦ νοῦ, ἔφθασαν στήν θεωρία τοῦ Θεοῦ καί φυσικά ἑνώθηκαν καί μεταξύ τους. Ἡ δόξα τῆς Ἁγίας Τριάδος τούς περιέλαμψε, τούς ἀλλοίωσε, τούς μεταμόρφωσε, ὁπότε δέν ἐνεργοῦσαν σάν ἀτομικές ὑπάρξεις, ἀλλ᾿ ὡς ἐνεργήματα τοῦ Παναγίου Πνεύματος.

Ἔτσι, ὅλοι οἱ ἅγιοι Πατέρες ἔχουν κοινή διδασκαλία, ἀφοῦ μέ τήν Χάρη τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ ἀπέκτησαν κοινή ζωή. Εἶναι φορεῖς τῆς Παραδόσεως. Καί ξέρουμε καλά ὅτι ἡ Παράδοση δέν εἶναι μιά «ἱστορική γνώση» καί «ἱστορική μνήμη», ἀλλά ἡ ἀδιάλειπτη ἐνέργεια τοῦ Παναγίου Πνεύματος στήν Ἐκκλησία. Γι᾿ αὐτό οἱ ἅγιοι Πατέρες δέν παρέλαβαν κάπως ἐξωτερικά καί διανοητικά τήν διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας ἀπό τούς προγενεστέρους Πατέρας, οὔτε ἔμαθαν τήν Ὀρθοδοξία ἀπό τίς συγγραφές τῶν ἁγίων, ἀλλά ἔχουν κοινωνία μέ τούς προηγηθέντας, ἐπειδή συμμετέχουν στήν ἄκτιστη δόξα τῆς Ἁγίας Τριάδος στήν ἀνθρώπινη φύση τοῦ Χριστοῦ, ὅπως τονίσαμε. Ἡ διδασκαλία τους δέν εἶναι φιλοσοφικός στοχασμός, ἀλλά ἀποκάλυψη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Αὐτή εἶναι ἡ βασική διαφορά μεταξύ τῶν αἱρετικῶν καί τῶν ἁγίων Πατέρων. Οἱ πρῶτοι, ἐπειδή δέν εἶχαν θεωρία Θεοῦ, φιλοσοφοῦσαν, ἐνῶ οἱ δεύτεροι, ἐπειδή εἶδαν τόν Θεό, θεολογοῦσαν· μιλοῦσαν αὐθεντικά, ὡς φορεῖς τῆς Παραδόσεως. Μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι ἡ ἐμπειρία τῆς Ἐκκλησίας διατυπώνεται σέ κάθε χρονική περίοδο ἀπό τούς ἁγίους, χωρίς νά ἀλλοιώνεται καί χωρίς νά διαφοροποιῆται ἀπ᾿ ὅλη τήν διδασκαλία τῶν προηγουμένων Πατέρων. Ὅταν ἔχουμε διαφοροποίηση, τότε ἔχουμε παρέκκλιση. Ἄρα αἵρεση.

* * *

Τονίσαμε προηγουμένως ὅτι τό αἴτημα αὐτό τοῦ Κυρίου χρησιμοποιεῖται συχνά ἀπό τούς ἀνθρώπους πού ἐπιδιώκουν τήν ἕνωση τῶν «Ἐκκλησιῶν». Κατ᾿ ἀρχάς ὁ λόγος γιά τήν ἕνωση τῶν «Ἐκκλησιῶν» εἶναι θεολογικά ἀδόκιμος, ἀφοῦ ἡ Ἐκκλησία, ὡς Σῶμα Χριστοῦ, δέν ἔχει ποτέ σχισθῆ. Μόνον οἱ ἄνθρωποι ἔχουν ἀποσχισθῆ ἀπό τήν Ἐκκλησία, πού εἶναι ἡ Ἀλήθεια. Γιά τήν κίνηση ὅμως μέ σκοπό τήν ἕνωση τῶν «Ἐκκλησιῶν» αἰσθανόμαστε τήν ἀνάγκη νά διατυπώσουμε δύο σημεῖα, ἐν σχέσει μέ τήν πραγματική σημασία τοῦ χωρίου πού μελετᾶμε.

Τό πρῶτο σημεῖο εἶναι ὅτι δέν πρέπει νά γίνεται λόγος γιά μιά ἁπλῆ ἕνωση τῶν «Ἐκκλησιῶν» σάν νά πρόκειται γιά ἕνωση μερικῶν συνεργαζομένων θρησκευτικῶν σωματείων, ἀλλά γιά ἑνότητα τῆς πίστεως, γιά ἑνότητα ἐν Χριστῷ. Ὅσοι μέ τήν ἄσκηση καί τήν μετάνοια βιώνουν τήν ἄκτιστη ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, ἑνώνονται καί μεταξύ τους. Στό σημεῖο αὐτό βρίσκεται καί ἡ δυσκολία. Διότι ξέρουμε καλά ὅτι οἱ Παπικοί ταυτίζουν τήν ἄκτιστη ἐνέργεια μέ τήν οὐσία τοῦ Θεοῦ καί διδάσκουν ὅτι οἱ ἄνθρωποι μετέχουν τῶν κτιστῶν ἐνεργειῶν. Ἐνῶ ἡ διδασκαλία ὅλων τῶν Ὀρθοδόξων, ἀπό τήν πείρα τους, εἶναι ὅτι μετέχουμε τῶν ἀκτίστων ἐνεργειῶν τοῦ Θεοῦ.

Τό δεύτερο σημεῖο εἶναι ὅτι στόν διάλογο γιά τήν ἕνωση πρέπει νά συμμετέχουν σύγχρονοι ἅγιοι Πατέρες, πού θεωροῦν τήν δόξα τοῦ Θεοῦ, πού ἔχουν προσωπικές ἐμπειρίες θεώσεως, πού ἔχουν κοινωνία μέ ὅλους τούς ἁγίους Πατέρας καί ἑπομένως ἐκφράζουν ἀλάνθαστα τήν συνείδηση τῆς Ἐκκλησίας.

Αὐτήν τήν ἕνωση καί αὐτόν τόν διάλογο ἡ Ὀρθοδοξία ὄχι μόνον δέν μπορεῖ νά ἀρνηθῆ, ἀλλά τήν ἔχει συνεχές αἴτημα προσευχῆς.