Ἡ πίστη τῶν ἁγίων

«οἵ διά πίστεως κατηγωνίσαντο βασιλείας...» (Ἑβρ. ια´, 33)

Μετά τήν ἑορτή τῆς Πεντηκοστῆς, οἱ ἅγιοι Πατέρες καθοδηγούμενοι ἀπό τό Ἅγιον Πνεῦμα, καθόρισαν νά ἑορτάζωνται οἱ ἅγιοι Πάντες, δηλαδή ὅλοι οἱ ἅγιοι πρό τοῦ νόμου, μετά τόν νόμο, πρό τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Χριστοῦ, μετά τήν ἐνανθρώπηση, ἀφοῦ ὅλοι αὐτοί εἶχαν κοινωνία μέ τόν Χριστό.

  

Αὐτό σημαίνει ὅτι ὅλοι οἱ ἅγιοι πού εἶχαν κοινωνία μέ τόν Χριστό, ἦταν καί εἶναι ἡ συνέχεια τῆς Πεντηκοστῆς, αὐτή ἡ ἴδια ἡ Πεντηκοστή μέσα στήν ἱστορία, ἀφοῦ ἡ ἀλήθεια περί τοῦ Θεοῦ δέν εἶναι ἀνακάλυψη τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά ἀποκάλυψη τοῦ Ἴδιου τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο. Ὁ Ἀπόστολος Ἰούδας γράφει στήν καθολική του ἐπιστολή: «ἀνάγκην ἔσχον γράψαι ὑμῖν παρακαλῶν ἐπαγωνίζεσθαι τῇ ἅπαξ παραδοθείσῃ τοῖς ἁγίοις πίστει» (στ´, 3).

Ἔτσι ἐξηγεῖται ὁ λόγος τοῦ Ἀποστόλου Παύλου ὅτι «οἱ ἅγιοι πάντες διά πίστεως κατηγωνίσαντο βασιλείας...» (Ἑβρ. ια´, 33).

* * *

Συνήθως ἐμεῖς οἱ ἐκκοσμικευμένοι Χριστιανοί ἔχουμε τήν ἐντύπωση ὅτι πίστη εἶναι ἁπλῶς ἡ παραδοχή μερικῶν ἀληθειῶν (εἶναι καί αὐτό, ὅπως θά τονισθῆ πιό κάτω), ἕνα ἰδεολογικό σύστημα πού πρέπει νά παραδεχθοῦμε, χωρίς νά τό καταλαβαίνουμε ἤ ἀκόμη ἀφοῦ τό συλλάβουμε καί τό καταλάβουμε διανοητικά. Ὅμως, ἡ πίστη εἶναι κάτι βαθύτερο καί οὐσιαστικότερο.

Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος δίνοντας τόν ὁρισμό τῆς πίστεως λέγει ὅτι «ἔστι δέ πίστις ἐλπιζομένων ὑπόστασις, πραγμάτων ἔλεγχος οὐ βλεπομένων» (Ἑβρ. ια´, 1). Τά κύρια γνωρίσματα τῆς πίστεως στόν ὁρισμό αὐτόν εἶναι τό «ὑπόστασις» καί τό «ἔλεγχος». Καί αὐτή ἡ ὑπόσταση καί ὁ ἔλεγχος, πέρα ἀπό κάθε ἄλλη ἑρμηνεία, εἶναι ὁ Ἴδιος ὁ Χριστός καί ἡ ἕνωση μαζί Του.

Ἀναλύοντας αὐτό τό χωρίο κάτω ἀπό τήν διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων μποροῦμε νά δοῦμε τήν πραγματική σημασία τῆς πίστεως. Ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος λέγει ὅτι «τελεία πίστις ἐστίν ὁ Χριστός». Ὁ δέ ἅγιος Μάξιμος ἐπιγραμματικά λέγει ὅτι «Χριστόν εἶναι φαμέν τήν ἐνυπόστατον πίστιν».

Μέ ἄλλα λόγια, ἡ πίστη δέν εἶναι κάτι τό ἀφηρημένο, ἀλλά ἡ ἕνωση τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Χριστό. Γι᾿ αὐτό ὁ Χριστιανισμός δέν μπορεῖ ποτέ νά χαρακτηρισθῆ σάν ἕνα ἰδεολογικό ἤ θρησκευτικό σύστημα, ἀλλά εἶναι ζωή ἐν Χριστῷ.

* * *

Ὅταν ὅμως οἱ Πατέρες λέγουν ὅτι ἡ πίστη εἶναι ὁ Χριστός δέν ἐννοοῦν ἁπλῶς ἕναν ἱστορικό Χριστό, δηλαδή τόν Χριστό τῆς ἱστορίας, ἀλλά μιά ζωντανή πραγματικότητα πού ὑπάρχει καί σήμερα καί τήν βιώνουμε μέσα στήν μυστηριακή ζωή τῆς Ἐκκλησίας. Βεβαίως, οἱ Πατέρες διακρίνουν δύο εἴδη πίστεως, τήν πίστη ἐκ θεωρίας καί τήν πίστη ἐξ ἀκοῆς.

Τήν πρώτη τήν ἔχουν μόνον οἱ δίκαιοι πού ἔχουν μιά ἐσωτερική κοινωνία μέ τόν Χριστό, ἐνῶ τήν δεύτερη μποροῦν νά τήν ἔχουν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι. Ἡ πρώτη εἶναι τελεία, ἡ δεύτερη εἶναι εἰσαγωγική, μπορεῖ ὅμως νά ὁδηγήση τόν ἄνθρωπο καί στήν τελεία πίστη. Ἐμμένοντες στήν Ὀρθόδοξη Παράδοση, πού παραλάβαμε ἀπό τούς ἁγίους, μποροῦμε νά φθάσουμε καί στήν ἐσωτερική κοινωνία μέ τόν Χριστό καί νά ἀποκτήσουμε τήν τελεία πίστη. Πάντως, οἱ ἅγιοι Πατέρες ὑποστηρίζουν τήν μεγάλη ἀξία τῆς τελείας πίστεως.

Ἡ πίστη εἶναι ἕνωση μέ τόν Χριστό. Κατά τόν ἅγιο Μάξιμο τόν Ὁμολογητή ἡ πίστη εἶναι «σχέσις δραστική τῆς ὑπέρ φύσιν ἀμέσου τοῦ πιστεύοντος πρός τόν πιστευόμενον Θεόν τελείας γνώσεως». Γι᾿ αὐτό ἀμέσως μετά τήν θεία Κοινωνία τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ ὁμολογοῦμε θριαμβευτικά: «Εἴδομεν τό φῶς τό ἀληθινόν... εὕρομεν πίστιν ἀληθῆ». Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ὑπογραμμίζει θεόπνευστα ὅτι «ἡ πίστις ὑπέρ νοῦν ὅρασίς ἐστιν». Ἡ πίστη εἶναι «νόησις καρδίας ὑπέρ πάσας τάς νοεράς ἐνεργείας», «γνῶσις πάντα λογισμόν ὑπερέχουσαν», «ὑπερφυής δύναμις». Ὁ ἅγιος Ἰσαάκ ἐκ πείρας βεβαιώνει ὅτι ἡ πίστη εἶναι «μέθη καί ἔκσταση». Τοῦ πιστοῦ ἀνθρώπου «ἐν βαθείᾳ μέθη βυθίζονται αἱ κινήσεις αὐτοῦ».

Ἀπό αὐτά φαίνεται ὅτι πίστη εἶναι κυρίως ἡ ζωή πού δρᾶ μέσα στόν ἄνθρωπο. Τότε ὅλη ἡ ὕπαρξη βεβαιώνει αὐτήν τήν ζωή. Ἡ καρδιά προσεύχεται, ὁ νοῦς ἠρεμεῖ, ἀποκτοῦμε βεβαιότητα ὅτι δέν θά πεθάνουμε ποτέ, γιατί ἡ ἀγάπη πρός τόν Θεό εἶναι «ὑπερτέρα τῆς ζωῆς», εἶναι αὐτή ἡ ἴδια ἡ ζωή.

* * *

* * *

Ἡ τελεία πίστη εἶναι ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο. Ἡ πίστη δέν εἶναι ἀπόρροια μιᾶς γνώσεως, γιατί τότε θά ἔπρεπε ὅλοι οἱ μορφωμένοι νά ἦταν πιστοί, καθώς ἐπίσης καί οἱ φιλόσοφοι. Ἡ πίστη δέν εἶναι ἕνα θεωρητικό σύστημα ἀληθειῶν, δέν εἶναι ἀκόμη ἡ τυπική παρακολούθηση μερικῶν ἀκολουθιῶν, ἀλλά ἡ ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ στήν καρδιά τοῦ ἀνθρώπου. Μέ ἄλλα λόγια ἡ πίστη δέν εἶναι μιά ἀνακάλυψη τῆς ἀνθρώπινης λογικῆς, ἀλλά μιά ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο. Καί ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι ὅλοι οἱ ἄνθρωποι δέν ἔχουν τίς κατάλληλες προϋποθέσεις γιά νά δεχθοῦν τήν ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι, μπορεῖ κάθε μέρα νά συναναστρέφεται κανείς μέ ἕναν ἅγιο καί ὅμως νά μή τόν ἀναγνωρίζη, ὅπως γιά ἕναν τυφλό εἶναι ἀνύπαρκτη ἡ ὡραιότητα τοῦ κήπου. Ἑπομένως, ὅταν μιλᾶμε γιά ἀπουσία τοῦ Θεοῦ δέν ἐννοοῦμε τήν πραγματική ἀπουσία τοῦ Θεοῦ, ἀλλά τήν ἰδέα τῆς ἀπουσίας πού ἐμεῖς ἔχουμε.

Στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία λέμε ὅτι ὅλες οἱ ἀρετές εἶναι ἐνυπόστατες, δηλαδή συνδέονται μέ τόν Χριστό καί εἶναι ἀπόρροια τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς. Μέ ἄλλα λόγια ἡ δικαιοσύνη, ἡ εἰρήνη, ἡ ἀγάπη, ἡ πίστη, δέν εἶναι ἀφηρημένες ἀξίες καί ἰδέες, ἀλλά ὁ Ἴδιος ὁ Χριστός. Ἐκεῖνος πού ζῆ μέ τόν Χριστό ἔχει πίστη, εἰρήνη, ἀγάπη, δικαιοσύνη κλπ. Ἑπομένως καί ἡ πίστη εἶναι θεῖο δῶρο πού δίνεται σέ αὐτόν πού ἀναζητᾶ τόν Χριστό μέ καθαρή καρδιά.

* * *

Αὐτά μᾶς βοηθοῦν νά κατανοήσουμε κάπως γιατί ἕνας ἀπό τούς τίτλους πού δόθηκαν στούς Χριστιανούς, τά πραγματικά μέλη τοῦ Χριστοῦ, πού ἔχουν κοινωνία μαζί Του εἶναι ὁ τίτλος «Πιστοί». Στήν θεία Λειτουργία τό βλέπουμε αὐτό. Αὐτοί πού ἑτοιμάζονται γιά νά βαπτισθοῦν λέγονται Κατηχούμενοι καί φωτιζόμενοι, καί αὐτοί πού βαπτίσθηκαν λέγονται φωτισθέντες καί Πιστοί. Ἔτσι ἔχουμε εὐχές τῶν Κατηχουμένων καί εὐχές τῶν Πιστῶν στήν θεία Λειτουργία.

Ἀπό αὐτό ξεκινοῦμε καί λέμε ὅτι ἡ Ἐκκλησία προσεύχεται ἐπιστημονικά, δηλαδή γιά κάθε κατηγορία ἔχει εἰδικές εὐχές πού δέν πρέπει νά συγχέωνται. Ἔχει ἄλλη εὐχή γιά τούς πιστούς, ἄλλη γιά τούς αἱρετικούς, ἄλλη γιά τούς Κατηχουμένους, ἄλλη γιά τούς βαπτισθέντας ἁμαρτωλούς καί ἄλλη γιά τούς κεκοιμημένους ἁγίους. Ὅταν βαπτιζόμαστε καί ζοῦμε κατά τήν δωρεά τοῦ Βαπτίσματος, τηρώντας τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ, ὅταν δηλαδή εἴμαστε βεβαπτισμένοι καί βεβαιόπιστοι, τότε εἴμαστε πραγματικοί πιστοί καί ἔχουμε πραγματική ὀρθόδοξη πίστη.

Τό λυπηρό εἶναι ὅτι λεγόμαστε πιστοί, ἀλλά πολλοί ἀπό μᾶς ὄχι μόνον δέν ἔχουμε κοινωνία μέ τόν Χριστό (πίστη ἐκ θεωρίας), ἀλλά οὔτε καί γνωρίζουμε τίς ἀλήθειες πού ἀποκάλυψε ὁ Χριστός (πίστη ἐξ ἀκοῆς). Εἴμαστε κατηχούμενοι. Ἀγνοοῦμε βασικές διδασκαλίες τῆς Ἐκκλησίας μας, ἔχουμε τρομερή ἄγνοια καί συγχρόνως δέν ἔχουμε ἐπίγνωση τῆς ἀσθενείας μας καί οὔτε ζῆλο νά ζήσουμε τήν ἀλήθεια πού ἔχει ἡ Ἐκκλησία μας.

Οἱ ἅγιοι εἶχαν αὐτήν τήν πίστη καί γι᾿ αὐτό διέθεταν πολλές ἐσωτερικές δυνάμεις, ἔκαναν πολλά θαύματα, ἀνεδείχθησαν «ἰσχυροί ἐν πολέμῳ», «ἐπέτυχον ἐπαγγελιῶν» (Ἑβρ. ια´, 33-34) κλπ. Ἄς τούς παρακαλοῦμε νά πρεσβεύουν γιά μᾶς, γιά νά ἀποκτήσουμε αὐτήν τήν ζωντανή πίστη καί νά ἐπιτύχουμε τήν σωτηρία μας.

ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο Ὅσοι Πιστοί